Didymocarpus ดอกกระดิ่ง

 

Didymocarpus

Didymocarpusis a genus of flowering plants in the family Gesneriaceae and typical of the tribe Didymocarpeae. There are about 100 known species distributed in India, Nepal, Bhutan, Myanmar, southern China, Vietnam, Laos, Cambodia, Thailand, and the Malay Peninsula, with one species extending up to northern Sumatra. Some members of the genus are known for their medicinal properties, especially to cure diseases related to the kidneys.

Five new species of Didymocarpus are described from Thailand: Didymocarpus brevicalyx Nangngam & D.J.Middleton, Didymocarpus formosus Nangngam & D.J.Middleton, Didymocarpus kasinii Nangngam & D.J.Middleton, Didymocarpus pauciflorus Nangngam & D.J.Middleton and Didymocarpus tribounii Nangngam & D.J.Middleton. Full descriptions, distributions, ecology, phenology and colour plates are provided for all taxa.

🔴Didymocarpus brevicalyx Nangngam & D.J.Middleton

หินสามวาฬ 14/08/25

Didymocarpus brevicalyx Nangngam & D.J. Middleton, sp. nov. Didymocarpus brevicalyx is similar to D. wattianus Craib in the corolla shape and colour but differs in corolla size (c. 4.5 cm long in D. brevicalyx, 6–7 cm long in D. wattianus) and in having a very short calyx tube which is only 3 mm long (1.9 cm long in D. wattianus).− Type: Thailand, Sakon Nakhon, Huai Wian Phrai, Phu Phan National Park, 340 m, 1 Aug. 1999, M. Newman 952 (holotype e!). Fig. 1A.

abruptly at c. 1.5 cm from the base, widest at throat, diameter c. 8 mm; anterior (lower) lip 3-lobed, lobes orbicular, c. 7 x 7 mm, more or less equal, apices rounded; posterior (upper) lip 2-lobed, lobes orbicular, c. 5 x 5 mm, apices rounded. Fertile sta- mens inserted c. 2.2 cm from the base of the corolla; filaments slender, glabrous, 7 mm long, vesicular hairs on the connective; anthers oblong, c. 2.5 x 1 mm, tips and bases rounded, white-bearded; stami- nodes 3, reduced to filaments, c. 3–5 mm long, glabrous, tips with few multicellular glandular hairs. Disc cupular, c. 1 mm long, margin irregular. Ovary cylindric, c. 3 cm long, densely covered with multicellular glandular hairs; stigma peltate, concave, papillose. Capsules unknown.

Thailand.— NORTH-EASTERN: Sakon Nakhon [Huai Wian Phrai, Phu Phan National Park, 340 m, 1 Aug. 1999, M. Newman 952 (holotype e!); Phu Phan Ratchaniwet Palace, 17 ̊10′N 104 ̊09′E, 11 Dec. 1980, 

Annual, epilithic herb, 8–12 cm tall. Stem erect, reddish near nodes, densely covered with multicellular glandular hairs and scattered pigment glands. Dry season plants unknown. Rainy season leaves opposite, anisophyllous; petioles terete, 2–4 cm long, pairs unequal, light green, covered with hairs as on leaf blades; blades asymmetrically

 🔴Didymocarpus formosus Nangngam & D.J.Middleton

🔴Didymocarpus kasinii 

Nangngam & D.J.Middleton

🔴Didymocarpus pauciflorus Nangngam & D.J.Middleton  

กระดิ่งดอกเล็ก

พืชอิงอาศัยหายากจากป่าดิบเขาอุ้มผาง

          พืชอิงอาศัยบนเปลือกต้นไม้ใหญ่ ลำต้นสั้น ใบเรียงตรงข้าม 2-3 คู่ ใบที่อยู่ตรงข้ามกันมักมีขนาดไม่เท่ากัน พบบ้างที่เรียงเป็นวงรอบ 3 ใบ ที่โคนต้น ช่อดอกออกที่ปลายยอด มีดอกจำนวนน้อย (pauciflorus = few-flowered inflorescence) ดอกสีชมพูอ่อน แฉกกลีบดอก 3 กลีบล่าง มีเส้นสีแดงกลางแฉกกลีบด้านใน กระดิ่งดอกเล็กเป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย (endemic) พรรณไม้ต้นแบบ D. J. Middleton, P. Karaket, S. Suddee & P. Triboun 5272 เก็บจากอุทยานแห่งชาติเขาแหลม กาญจนบุรี

ทีมสำรวจพรรณไม้อุ้มผาง

เอกสารอ้างอิง: 

Nangngam, P. & Middleton, D. J. 2014. Five new species of Didymocarpus (Gesneriaceae) from Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany) 42: 35–42.

🔴Didymocarpus tribounii 

Nangngam & D.J.Middleton.

กระดิ่งใบกลม

กระดิ่งใบกลม กระดิ่งไตรบุญ  จากเขาหินปูนเชียงดาว อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ไม้ล้มลุกขึ้นตามซอกหิน ใบเรียงตรงข้าม ดอกออกเป็นช่อ กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอด สีม่วงอมชมพู ออกดอกช่วงหน้าฝน เป็นพรรณไม้ชนิดใหม่ของโลก ตีพิมพ์ในวารสาร Thai Forest Bulletin (Botany) 42: 40 ปี 2014 คำระบุชนิด ‘tribounii’ ตั้งให้เป็นเกียรติแก่ ดร. ปราโมทย์ ไตรบุญ ผู้เชี่ยวชาญพืชวงศ์ชาฤๅษีของไทย 

ขอขอบคุณ ผศ.ดร. ปราณี นางงาม

🔴Didymocarpus biserratus 

Barnett

ข้าวก่ำผา 

พรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย (endemic) พบทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

.

ข้าวก่ำผาเป็นไม้ล้มลุกอายุหลายปี ใบเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก ใบที่เรียงตรงข้ามขนาดไม่เท่ากัน (anisophyllous) รูปรีถึงรูปวงกลม กว้าง 3-9 ยาว 6-14 ซม. ปลายแหลมถึงมน โคนมนกลมถึงรูปหัวใจ ขอบจักฟันเลื่อยซ้อน แผ่นใบหนาคล้ายแผ่นหนัง ด้านล่างมีขน ช่อดอกออกที่ปลายยอดหรือซอกใบใกล้ปลายยอด กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมกันเป็นหลอดรูประฆัง กลีบดอกเชื่อมกันเป็นหลอดรูปทรงกรวย สีม่วงเข้ม มีเส้นสีขาวตามยาว ทั้งกลีบเลี้ยงและกลีบดอกเกลี้ยง

.

ตัวอย่างต้นแบบ Smitinand 1870 เก็บโดย ศ. ดร.เต็ม สมิตินันทน์ จากอุยานแห่งชาติภูกระดีง จังหวัดเลย เมื่อวันที่ 20 สิงหาคม 1954

.

ขอขอบคุณ ผศ. ดร.ปราณี นางงาม แห่งมหาวิทยาลัยนเรศวร ผู้เชี่ยวชาญพืชสกุล Didymocarpus ของไทย สำหรับชื่อพฤกษศาสตร์

เอกสารอ้างอิง:

Nangngam, P. & Maxwell, J. F. 2013. Didymocarpus (Gesneriaceae) in Thailand. Gardens’ Bulletin Singapore 65(2): 185–225.

ที่มา : หอพรรณไม้ Forest Herbarium - BKF

🔴Didymocarpus  insulsus

Craib

กำปองดิน

พรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย (endemic) พบทางภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

 

เขาใหญ่ 10/09/25

กำปองดินเป็นไม้ล้มลุกอายุหลายปี ใบเรียงเป้นวงรอบ 3 ใบ ขนาดไม่เท่ากัน รูปรีถึงรูปขอบขนาน กว้าง 6.5-13.5 ยาว 9.5-20 ซม. ปลายมน โคนรูปลิ่ม ขอบจักฟันเลื่อยถี่ไม่เป็นระเบียบ แผ่นใบกึ่งหนาคล้ายแผ่นหนัง ด้านบนมีขนประปราย ด้านล่างเกลี้ยง ช่อดอกออกตามซอกใบ กลีบเลี้ยง 5 กลีบ แยกจากกัน กลีบดอกเชื่อมกันเป็นหลอดรูปทรงกรวย สีม่วงจางถึงม่วงแดง ฝักรูปทรงกระบอกแคบ

ตัวอย่างต้นแบบ Unknown collector 93 เป็นตัวอย่างที่ได้จากการเพาะเมล็ดที่ส่งไปที่แอเบอร์ดีนโดยหมอคาร์ ซึ่งออกดอกในเดือนตุลาคม ปี 1925 โดยในเอกสารตีพิมพ์ครังแรกได้ระบุไว้ว่า  plant from Thailand cultivated in Aberdeen from seeds received from Dr. A.F.G. Kerr which flowered in Aberdeen in October 1925 ในอดีตมีพรรณไม้หลายชนิดที่ถูกตีพิมพ์เป็นชนิดใหม่จากต้นที่ได้จากการเพาะเมล็ด บางครั้งไม่ได้เก็บเมล็ดมาโดยตรงจากต้นนั้น ๆ แต่เมล็ดได้ติดมากับต้นอื่น ๆ ที่นำมาปลูกลงกระถาง เมื่อต้นไม้โตขึ้นนักพฤกษศาสตร์ก็ไม่ได้ถอนทิ้ง ปล่อยให้เจริญเติบโต ออกดอก ออกผล จนทราบว่าเป็นชนิดใหม่ มีหลายชนิดได้จากกระถางต้นไม้ของหมอคาร์

ขอขอบคุณ ผศ. ดร.ปราณี นางงาม ผู้เชี่ยวชาญพืชสกุล Didymocarpus ของไทยแห่งมหาวิทยาลัยนเรศวร สำหรับชื่อพฤกษศาสตร์

เอกสารอ้างอิง:

Nangngam, P. & Maxwell, J. F. 2013. Didymocarpus (Gesneriaceae) in Thailand. Gardens’ Bulletin Singapore 65(2): 185–225.

🔴Didymocarpus aureoglandulosus C.B.Clarke

ดอกกระดิ่ง

Fig 1A ดอยสุเทพ-ปุย แจ้ซ้อน ดอยลาง ดอยภูคา สิงหาคม-กันยายน

🔴Didymocarpus bicolor Craib

ดอกสองสี

Fig 1B  ภูหลวง ภูเรือ   September-november

🔴Didymocarpus biserratus Barnett

ดอกใบหยัก

Fig 1C แหลมวังกวาง ภูกระดึง August-September

🔴Didymocarpus corchorifolius Wall. ex A.DC.

กระดิ่งดอกขาว

Fig 1D เขาน้ำค้าง สงขลา เบตง  August-september

🔴Didymocarpus dongrakensis B. L. Burtt

ข้าวก่ำดงรัก, ม่วงดงรัก

Fig 2A   เขตรักษาพันนธุ์สัตว์ป่าพนมดงรัก    ศรีษะเกษ  กรกฎาคม-สิงหาคม

Didymocarpus epithemoides B.L.Burtt

ม่วงเขาใหญ่

Fig 2B  เขาเขียว เขาใหญ่  กรกฎาคม- สิงหาคม

🔴Didymocarpus inflatus J. F. Maxwell &

Nangngam

ชมพูภูหิน

Fig 2C น้ำตกแม่กำปอง แม่ออน เชียงใหม่  ภูหินร่องกล้า  สิงหาคม-กันยายน

🔴Didymocarpus jaesonensis Nangngam & J. F. Maxwell

ข้าวก่ำผาแจ้ซ้อน

Fig 4A แจ้ซ้อน ลำปาง August-September

🔴Didymocarpus kerrii Craib

กำปองดอกเล็ก

Fig 4B อ่างกา แจ้ซ้อน ภูคา july-september

🔴Didymocarpus newmannii B.L.Burtt

ข้าวตอกฤๅษี

Fig4C เขาคิชกูฏ june-july

🔴Didymocarpus megaphyllus Barnett

พวงสายรุ้ง

Fig4D น้ำตกสายรุ้ง ตรัง คีรีวง เขาหลวง august-october

🔴Didymocarpus ovatus Barnett

เทียนหิน

Fig6A  น้ำตกโยง นครศรีธรรมราช น้ำตกโตนงาช้าง สงขลา august- november

🔴Didymocarpus payapensis Ngangam & J. F. Maxwell

ม่วงพายัพ

Fig6B ดอยสุเทพ-ปุย แม่งาว ลำปาง ขุนตาล น้ำตกห้วยทราย อุตรดิษถ์

september-november

🔴Didymocarpus purpureopictus Craib

ประดับผา

Fig6C บางหมาป่า แม่ฮ่องสอน น้ำตกมหิดล สุเทพ-ปุย ดอยภูคา ภูเรือ ภูหลวง

🔴Didymocarpus tristis Craib

ระยับหมอก

Fig6D เขาคิชกูฏ เขาพระบาท เขาสอยดาว

August-September

🔴 Didymocarpus geesinkianus B. L. Burtt

เทียนเขาพ่อตา

ระนอง เขาพ่อตาหลวงแก้ว  june

🔴Didymocarpus wattianus Craib

ม่วงดอกใหญ่

น้ำตกมหิดล  สุเทพปุย ดอยภูคา

September

Chayamaritia

Chayamaritia is a genus of flowering plants belonging to the family Gesneriaceae.

Its native range is Indo-China.

Species:

• Chayamaritia banksiae D.J.Middleton Laos
• Chayamaritia smitinandii (B.L.Burtt) D.J.Middleton Thai
• Chayamaritia vietnamensis F.Wen, T.V.Do, Z.B.Xin & S.Maciej.; Vietnam
• 
  

คำหยาดสมิตินันทน์

Chayamaritia smitinandii (B. L. Burtt) D. J. Middleton 

@ Khao Yai NP

November 2024

เขาใหญ่