ชาฤๅษี Gesneriaceae ไม้ดอกในธรรมชาติที่น่าศึกษา

 

ชาฤาษี

Gesneriaceae

Middletonia is a genus of flowering plants in the family Gesneriaceae. It includes five species native to Asia, ranging from the eastern Himalayas through Indochina to Peninsular Malaysia and southern China.

Gesneriaceae, the gesneriad family, is a family of flowering plants consisting of about 152 genera and ca. 3,540 species in the tropics and subtropics of the Old World (almost all Didymocarpoideae) and the New World (most Gesnerioideae), with a very small number extending to temperate areas. Many species have colorful and showy flowers and are cultivated as ornamental plants. 

Most species are herbaceousperennials or subshrubs but a few are woody shrubs or small trees. The phyllotaxy is usually opposite and decussate, but leaves have a spiral or alternate arrangement in some groups. As with other members of the Lamialesthe flowers have a (usually) zygomorphic corolla whose petals are fused into a tube and there is no one character that separates a gesneriad from any other member of Lamiales.^[4]Gesneriads differ from related families of the Lamiales in having an unusual inflorescence structure, the "pair-flowered cyme", but some gesneriads lack this characteristic, and some other Lamiales (Calceolariaceae and some Scrophulariaceae) share it. The ovary can be superior, half-inferior or fully inferior, and the fruit a dry or fleshy capsule or a berry. The seeds are always small and numerous. Gesneriaceae have traditionally been separated from Scrophulariaceae by having a unilocular rather than bilocular ovary, with parietal rather than axile placentation. 

ตระกูล gesneriad เป็นตระกูลไม้ดอกที่ประกอบด้วยประมาณ 152 สกุลและมีจำนวน 3,540 ชนิดในเขตร้อนและกึ่งเขตร้อนของโลกเก่า (เกือบทั้งหมด เป็นDidymocarpoideae) และโลกใหม่ (ส่วนใหญ่เป็นGesnerioideae) โดยมีจำนวนน้อยมากที่ขยายไปถึงพื้นที่เขตอบอุ่น หลายชนิดมีดอกหลากสีสันและปลูกเป็นไม้ประดับ

    

Phylogeny

From about 1997 onwards, molecular phylogenetic studies led to extensive changes in the classification of the family Gesneriaceae and its genera, many of which have been re-circumscribed or synonymized. New species are still being discovered, particularly in Asia, and may further change generic boundaries. A consensus phylogeny used to build classifications of the family in 2013 and 2020 is shown below (to the level of tribes). The family Calceolariaceae is shown as the sister to Gesneriaceae.

	Peltanthera Calceolariaceae Gesneriaceae Sanangoideae (Sanango) Gesnerioideae Titanotricheae (Titanotrichum) Napeantheae (Napeanthus) Beslerieae Coronanthereae Gesnerieae Didymocarpoideae Epithemateae Trichosporeae

  

Paraboea multiflora

Paraboea are a genus of flowering plants in the African violet family Gesneriaceae, native to southern China (including Taiwan and Hainan), Assam, Indochina, and Malesia. They were recircumscribed from Boea in 2016.

Twenty species of Paraboea from Thailand

ABSTRACT. Twenty new species of Paraboea are described from Thailand: Paraboea arachnoidea Triboun, Paraboea axillaris Triboun, Paraboea bhumiboliana Triboun & Chuchan, Paraboea doitungensis Triboun & D.J.Middleton, Paraboea eburnea Triboun, Paraboea insularis Triboun, Paraboea lavandulodora Triboun, Paraboea monticola Triboun & D.J.Middleton, Paraboea nana Triboun & Dongkumfu, Paraboea nobilis Triboun & D.J.Middleton, Paraboea peninsularis Triboun & D.J.Middleton, Paraboea phanomensis Triboun & D.J.Middleton, Paraboea quercifolia Triboun, Paraboea rosea Triboun, Paraboea sangwaniae Triboun, Paraboea siamensis Triboun, Paraboea takensis Triboun, Paraboea tenuicalyx Triboun, Paraboea vachareea Triboun & Sonsupab and Paraboea xylocaulis Triboun. Full descriptions and conservation assessments are provided for all taxa. 

1)Paraboea arachnoidea Triboun, sp. 

 ชาฤาษีใยแมงมุม (รูปที่ 1A)

ป. ไตรบูน, บ. สอนสุภาพ & ป. โยธาแก้ว 4325, 2 กันยายน 2552, ประเทศไทย, กระบี่, หมู่เกาะลันตา, เกาะร่าปูเล

individuals.Notes. Paraboea arachnoidea is most similar to another new species Paraboea rosea Triboun in its large overall size, the leaves in a rosette, the dense covering of arachnoid hairs  on  most  parts  and the  dense  owers,  but  it  differs  in  the  denser covering  of arachnoid hairs on the leaves, elliptic leaves, longer peduncles (18–26 cm long in P.  arachnoidea, 10–15 cm in P. rosea), violet corollas and shorter capsules (0.8–1 cm in P.  arachnoidea, 1–1.9 cm in P. rosea).

การกระจาย. มีถิ่นกำเนิดในประเทศไทย จนถึงขณะนี้รู้จักกันเฉพาะจากประเภทท้องที่นิเวศวิทยา แดดเปิดหรือใต้ร่มเงาของป่าดิบแล้งบนหน้าผาหินปูนสูงชัน เหนือระดับน้ำทะเล10–200 ม.   ออกดอกและติดผลในเดือนกรกฎาคมถึงตุลาคม 

ภาษาถิ่น ชาฤาษีใยแมงมุม).นิรุกติศาสตร์. ฉายาเฉพาะหมายถึงขนแมงมุมหนาแน่นที่ปกคลุมอยู่

Fig.1    A. Paraboea arachnoidea Triboun. B. Paraboea axillaris Triboun. C–D. Paraboea bhumiboliana 

Triboun & Chuchan. (Photos: P. Triboun) 

2)Paraboea axillaris Triboun, sp. nov. 

ข้าวตอกฤๅษี (Fig. 1B)

Triboun 3608, 14 กรกฎาคม 2549, ประเทศไทย, ตาก, อุ้มผาง, ปะหละทะ

การกระจาย. มีถิ่นกำเนิดในประเทศไทย จนถึงขณะนี้รู้จักกันเฉพาะจากประเภทท้องที่นิเวศวิทยา บนหินปูนในป่าดิบแล้งหรือป่าเบญจพรรณ ในความสูง 600–900 ม. เหนือระดับน้ำทะเลในถิ่นที่อยู่อาศัยเดียวกับ Paraboea Takesis และ P. vachareeae ปรากฏการณ์วิทยา ออกดอกและติดผลในเดือนมิถุนายนถึงตุลาคม 

ภาษาถิ่น (ข้าวตอกฤาษี). นิรุกติศาสตร์. ฉายาเฉพาะหมายถึงซอกใบที่แตกต่างกันในซอกใบ

3)Paraboea bhumiboliana Triboun & Chuchan, sp.

ภูมิพลินทร์ (Fig. 1C–D)

P. Triboun, T. Chuchan, S. Pintasean, C. Intasan & J. Sittikan 3980, 1 กันยายน 2550, ประเทศไทย, ลำพูน, ลี้, เขื่อนภูมิพล, แม่ปิง 

Paraboea bhumiboliana มีลักษณะคล้ายกับ Paraboea สายพันธุ์ใหม่ Takesis Triboun ในกาบกลม มีกลีบเลี้ยงและดอกสีขาวเด่นชัด แต่มีความแตกต่างกันที่ขนบนใบและมักมีดอกน้อยกว่า (2–5 ใน P. bhumiboliana, 2–8 ใน P. Takesis)

การกระจาย. มีถิ่นกำเนิดในประเทศไทย จนถึงขณะนี้รู้จักกันเฉพาะจากประเภทท้องที่นิเวศวิทยา บนหน้าผาหินปูนและเนินลาดเหนือแม่น้ำในป่าดิบแล้งถึงป่าเบญจพรรณ ออกดอกและติดผลช่วงเดือนกรกฎาคมถึงธันวาคม เป็นพันธุ์พื้นเมือง ภูมิพลินทร์ (ภูมิพลินทร์) พระราชทานชื่อโดยพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร นิรุกติศาสตร์ ฉายาเฉพาะหมายถึงพื้นที่รวบรวมในพื้นที่เขื่อนภูมิพลในจังหวัดลำพูนและตากในประเทศไทย 

   ชื่อนี้ยังเป็นการเชิดชูพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชแห่งประเทศไทย ผู้ทรงสนพระทัยในการอนุรักษ์ป่าไม้และความสัมพันธ์ระหว่างผู้คนกับสิ่งแวดล้อม สายพันธุ์นี้อุทิศให้กับพระองค์ ท่านเนื่องในวโรกาสวันคล้ายวันพระราชสมภพปีที่ 84 

5)Paraboea doitungensis Triboun & D.J.Middleton, sp.

ชาฤๅษีดอยตุง (Fig. 3A-B)

เชียงราย แม่ฟ้าหลวง ดอยตุง

ดอกบาน กรกฎาคม- พฤศจิกายน

5)Paraboea eburnea Triboun, sp. nov. 

ชาฤๅษีพระขยางค์ (Fig. 3C)

ระนอง กระบุรี ถ้ำพระขยางค์ 

ดอกบาน กรกฎาคม- พศจิกายน

6)Paraboea insularis Triboun, sp.

สุดสาคร (Fig. 3D)

พังงา กระบี่ ดอกบาน กรกฎาคม- พศจิกายน

Fig.3 A–B. Paraboea doitungensis Triboun & D.J. Middleton. C. Paraboea eburnea Triboun. D. Paraboea insularis Triboun. (Photos: P. Triboun) 

7)Paraboea lavandulodora Triboun, sp. 

ชาฤๅษีใบหอม (Fig. 4A)

พบในป่าของบึงกาฬ ภูทอก ดอกบานช่วง มิถุนายน-กรกฎาคม

8)Paraboea monticola Triboun & D.J. Middleton, sp. 

ชาพ่อตาฤๅษี (Fig. 4B–C)

พังงา  สุราษฎร์ธานี      ดอกบาน ปลาย มิถุนายน- ตุลาคม

9)Paraboea nana Triboun & Dongkumfu, sp.  

ชาฤๅษีน้อย (Fig. 4D)

ลำพูน ลี้ อช.แม่ปิง น้ำตกก้อน้อย ขึ้นที่ระดับสูง 600-900 เมตรเหนือระดับน้ำทะเล 

ดอกบาน มิถุนายน-ตุลาคม

Fig.4   A. Paraboea lavandulodora Triboun. B–C. Paraboea monticola Triboun & D.J. Middleton. 

D. Paraboea nana Triboun & Dongkumfu. (Photos: P. Triboun) 

10)Paraboea nobilis Triboun & D.J. Middleton, sp. 

ศรีรัชประภา (Fig. 5A)

สุราษฎร์ธานี คลองศก อช.เขาสก ขึ้นที่ระดับสูง 100-500 เมตรเหนือระดับน้ำทะเล 

ดอกบาน พฤษภาคม-ตุลาคม

11)Paraboea peninsularis Triboun & D.J. Middleton, sp. 

สินสมุทร (Fig. 5B–C)

กระบี่ หาดนพรัตน์ธารา ดอกบาน มิถุนายน-ตุลาคม

12)Paraboea phanomensis Triboun & D.J. Middleton, sp.

ศรีสุราษฎร์ (Fig. 5D)

อช. คลองพนม ดอกบาน พฤษภาคม-ตุลาคม

Fig.5    A. Paraboea nobilis Triboun & D.J. Middleton. B–C. 

Paraboea peninsularis Triboun & D.J. Middleton. D. Paraboea phanomensis Triboun & D.J. Middleton. (Photos: P. Triboun) 

13)Paraboea quercifolia Triboun, sp. 

ชาฤๅษีใบก่อ (Fig. 7A)

ลพบุรี ศรีสำโรง ไชยบาดาล เขาตำบล วัดถ้ำวิเวกศรีสวัสดิ์ ที่ระดับ 100-300 เมตร

ดอกบาน พค.-สค.

14)Paraboea rosea Triboun, sp. 

ดาวประดับผา (Fig. 7B)

กระบี่ หมู่เกาะลันตา เกาะตะละเบง ที่ระดับ 10-100 เมตร

ดอกบาน กค.-ตค.

15)Paraboea sangwaniae Triboun, sp.. 

นครรินทรา (Fig. 7C–D)

เชียงราย แม่ฟ้าหลวง ดอยตุง ที่ระดับ 1000-1500 เมตร

ดอกบาน กค.-ธค.

Fig.7     A. Paraboea quercifolia Triboun. B. Paraboea rosea Triboun. C–D. Paraboea sangwaniae Triboun. (Photos: P. Triboun) 

16)Paraboea siamensis Triboun, sp. 

ศรีสยาม (Fig. 8A–B)

ตาก อุ้มผาง ดอยหัวหมด

ดอกบาน กค.-พย.

17)Paraboea takensis Triboun, sp. 

ข้าวตอกใหญ่ (Fig. 8C–D)

ตาก อุ้มผาง ดอยหัวหมด

ดอกบาน มิย.-ตค.

Fig.8     A–B. Paraboea siamensis Triboun. C–D. Paraboea takensis Triboun. (Photos: P. Triboun) 

18)Paraboea tenuicalyx Triboun, sp. 

ข้าวตอกพระนเรศ (Fig. 9A)

 

กาญจนบุรี ทุ่งใหญ่นเรศวร บ้านสเน่ห์พ่อง( สะเนพ่อง)

ดอกบานปลาย มิย- พย

19)Paraboea vachareea Triboun & Sonsupab, sp.

วชัรีพรรณ (Fig. 9B)

ตาก อุ้มผาง ปะหละทะ บริเวณ ป่าโปร่ง ป่าไผ่ ที่ระดับ 600-900 เมตร

ดอกบาน สค-พย

20)Paraboea xylocaulis Triboun, sp. 

ชาหนุมาน (Fig. 9C–D)

แนวเขตอ่าวกระบี่-พังงา ป่ากอ หน้าผา ระดับ 30-150 เมตร

ดอกบาน สค-พย

Fig.9  A. Paraboea tenuicalyx Triboun. B. Paraboea vachareea Triboun & Sonsupab. C–D. Paraboea xylocaulis Triboun. (Photos: P. Triboun) 

Paraboea amplifolia Z. R. Xu et B. L. Burtt

ชาฤๅษีเคราขาว

พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคใต้ที่ทุ่งสง จังหวัดนครศรีธรรมราช ขึ้นตามหน้าถ้ำที่เป็นหินปูน ความสูงประมาณ 150 เมตร

ไม้ล้มลุกหลายปี เปลือกต้นสีน้ำตาลอมเทา แตกเป็นร่องสั้น ๆ ตามแนวยาว นุ่มคล้ายนวม ส่วนโคนค่อนข้างแข็งคล้ายมีเนื้อไม้ มีรอยแผลใบและมีขนคล้ายใยแมงมุมสีขาวนวลถึงสีน้ำตาลอ่อนหนาแน่นใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก เรียงถี่ใกล้ปลายยอด รูปรีถึงรูปไข่ ช่อดอกแบบช่อกระจุกเชิงประกอบออกตามซอกใบใกล้ปลายยอด ดอกสีขาว ออกเป็นคู่ ผลแบบผลแห้งแตก รูปทรงกระบอกแคบเรียวยาว เมื่อแก่บิดเป็นเกลียวเล็กน้อย มีกลีบเลี้ยงติดทนขยายใหญ่หุ้มอยู่ที่โคน มีขนคล้ายใยแมงมุมสีขาวหนาแน่น เมล็ดทรงรูปไข่ สีน้ำตาลเข้ม มีจำนวนมาก

Paraboea strobilacea (Barnett) C. Puglisi

ก้านประกาย จอกฤๅษี

ไม้ล้มลุก สูงประมาณ 20 ซม. ใบเรียงตรงข้าม รูปไข่หรือแกมรูปขอบขนาน ยาว 11–14 ซม. ขอบจักมน แผ่นใบมีขนกระจาย ก้านใบยาวได้ถึง 4 ซม. ใบช่วงปลายก้านสั้นโอบหุ้มลำต้น ช่อดอกแบบช่อกระจุกซ้อน ก้านช่อยาวได้ถึง 5 ซม. ช่อซ้อนเหลื่อมกันคล้ายรูปโคน ยาวได้ถึง 4 ซม. ใบประดับรูปครึ่งวงกลม ออกเป็นคู่ซ้อนกัน ยาวประมาณ 3 ซม. กลีบเลี้ยงยาวประมาณ 1 ซม. กลีบบนแยกเป็น 3 กลีบ แฉกลึกประมาณ 5 มม. กลีบล่าง 2 กลีบ แฉกลึกถึงโคน ดอกรูประฆัง เบี้ยว ยาวประมาณ 1.5 ซม. กลีบดอกขนาดประมาณ 5 มม. เกสรเพศผู้ยาวประมาณ 2 มม. อับเรณูกางออก ก้านเกสรเพศเมียยาวประมาณ 8 มม. มีขน ยอดเกสรแบน ผลแห้งแตกรูปกระสวย (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่  ชาฤๅษี, สกุล)

พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ที่กาญจนบุรี ขึ้นบนเขาหินปูน ความสูงประมาณ 850 เมตร

ชื่อพ้อง  Dichiloboea strobilacea Barnett, Trisepalum strobilaceum (Barnett) B.L.Burtt

Paraboea bintangensis B. L. Burtt

กาบแก้ว

The native range of this species is Peninsula Malaysia (Perlis). It grows primarily in the wet tropical biome

Paraboea rabilii Z. R. Xu & B. L. Burtt

ข้าวตอกระบิล

The native range of this species is Thailand. It grows primarily in the wet tropical biome.

Paraboea amplexicaulis (Parish ex C. B. Clarke) C. Puglisi

ข้าวตอกไหม้

The native range of this species is Myanmar. It grows primarily in the wet tropical biome.

Paraboea acaulis (Barnett) C. Puglisi

จอกหิน

จอกหิน Paraboea acaulis (Barnett) C. Puglisi (Gesneriaceae) จากเขาหินปูนเชียงดาว อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ไม้ล้มลุกอายุหลายปี ขึ้นตามซอกหินปูน ใบมีขนหนาแน่น ดอกสีชมพูอมม่วง กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอด ปลายแยกเป็น 5 แฉก ดอกบานหน้าฝน เป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย (endemic) ตัวอย่างต้นแบบ Smitinand 4688 เก็บจากดอยเชียงดาวที่ระดับความสูงประมาณ 1,100 ม. เมื่อวันที่ 15 กรกฎาคม 1958

ขอขอบคุณ ดร.ปราโมทย์ ไตรบุญ สำหรับชื่อพฤกษศาสตร์

* ทีมสำรวจพรรณไม้เชียงดาว

Paraboea reticulata Barnett

ชาฤๅษี

พบที่ลาวและภาคเหนือของไทยที่แม่ฮ่องสอน เชียงใหม่ ลำปาง ลำพูน แพร่ และสุโขทัย ขึ้นในป่าเบญจพรรณและป่าดิบแล้ง ความสูง 150-550 เมตร

ไม้ล้มลุกมีเหง้า ลำต้นสั้น ยาวได้ประมาณ 1.5 ซม. มีขนสั้นนุ่มตามก้านใบ แผ่นใบด้านล่าง ช่อดอก ใบประดับ ก้านดอก และกลีบเลี้ยงด้านนอก ใบเรียงตรงข้ามชิดกัน รูปรี รูปไข่ หรือรูปไข่กลับ ยาว 2–9.8 ซม. ปลายมนหรือกลม โคนเบี้ยว ขอบจักมน เส้นแขนงใบข้างละ 5–9 เส้น บุ๋มด้านบน เส้นใบแบบร่างแห เห็นชัดเจนทั้งสองด้าน ก้านใบยาวได้ถึง 9 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนง ออกตามซอกใบ ส่วนมากมีหลายดอก ก้านช่อยาว 4.5–17 ซม. ใบประดับรูปลิ้น ยาวได้ถึง 3 มม. ก้านดอกยาวได้ถึง 1.2 ซม. กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันช่วงโคน มี 5 กลีบ รูปสามเหลี่ยมแคบ ยาว 1–2.5 มม. กลีบดอกแบน คล้ายรูปปากเปิด หลอดกลีบสั้น กลีบบน 2 กลีบ ขนาดเล็กกว่า 3 กลีบล่างเล็กน้อย กลีบรูปรี ยาว 2.7–5 มม. เกสรเพศผู้ 2 อัน ติดใกล้โคนหลอดกลีบดอก ก้านชูอับเรณูตรง ยาว 1.5–3 มม. มีต่อมขนาดเล็ก เกสรเพศผู้ลดรูป 2 อัน หรือไม่มี อับเรณูติดด้านหลัง รังไข่รูปไข่ ยาว 2–2.5 มม. มีต่อมขนาดเล็ก ก้านเกสรเพศเมียยาว 2.5–3.8 มม. เกลี้ยง ยอดเกสรเป็นตุ่ม มีปุ่มเล็ก ๆ ผลแห้งแตก เรียวยาว 0.7–1.4 ซม. บิดเวียน มีปุ่มหนาแน่น เมล็ดขนาดเล็กจำนวนมาก

Paraboea thailandica ined. 

ชาฤๅษีถิ่นไทย

พืชชนิดใหม่ของโลกจากสวนหินผางาม จังหวัดเลย พบขึ้นบนเขาหินปูน 

อยู่ระหว่างการเตรียมการตีพิมพ์ของผู้เชี่ยวชาญพืชกลุ่มนี้ของไทย (ดร.ปราโมทย์ ไตรบุญ)

: รายงานจากภาคสนาม ทีมสำรวจพรรณไม้ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

Paraboea albida (Barnett) C. Puglisi

ชาตาฤๅษี (กลาง)

แก่งคอย สระบุรี

 ชาฤๅษีชนิดนี่เป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทยมีเขตการกระจายพันธุ์ทางภาคกลางและภาคตะวันออก พบบริเวณยอดเขาหินปูนที่เปิดโล่ง ที่สูงจากระดับทะเล ๑๐๐-๖๐๐ ม. ออกดอกเดือนพฤษภาคมถึงกันยายน เป็นผลเดือนกรกฎาคมถึงพฤศจิกายนการกระจายพันธุ์ของชาฤๅษีชนิดนี่อยู่ในพื้นที่ค่อนข้างแคบ จัดเป็นพืชที่ถูกคุกคามเนื่องจากมักพบตามภูเขาหินปูนซึ่งเป็นแหล่งสัมปทานของโรงงานปูนซีเมนต์และการทำหินอ่อนมากว่า ๓๐ ปี

Paraboea argentea Z. R. Xu

ชาฤๅษี

The native range of this species is Thailand. It grows primarily in the wet tropical biome.

Paraboea glabrisepala B.L.Burtt

ชาฤๅษีโลหะโมลี

พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคเหนือที่แม่ฮ่องสอน และเชียงใหม่ ขึ้นตามเขาหินปูนในป่าเบญจพรรณ และป่าดิบแล้ง ความสูง 700–1000 เมตร

ไม้ล้มลุก มีขนสานเป็นแถบสีน้ำตาลอ่อนตามแผ่นใบด้านล่าง ก้านใบ และก้านช่อดอกอ่อน ใบเรียงเป็นกระจุกที่โคน รูปรี ยาว 10–21 ซม. ปลายมนหรือกลม โคนรูปลิ่มถึงเว้าตื้น ขอบจักมน ก้านใบยาว 10–19 ซม. ช่อดอกออกตามซอกใบ ก้านช่อยาว 20–40 ซม. ใบประดับ 2 ใบ รูปไข่กว้าง กว้างประมาณ 2 ซม. ยาวประมาณ 1.5 ซม. ช่อแขนงย่อยยาว 1–4 ซม. ใบประดับขนาดเล็กกว่า ดอกจำนวนมาก ก้านดอกยาวประมาณ 5 มม. กลีบเลี้ยงมี 5 กลีบ ขนาดเล็ก รูปกลม ๆ ยาวประมาณ 1 มม. เกลี้ยง ดอกสีม่วงอ่อน หลอดกลีบดอกยาวประมาณ 5 มม. ดอกบานเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 8 มม. กลีบบน 2 กลีบ ขนาดเล็กกว่ากลีบล่าง 3 กลีบ เล็กน้อย ก้านชูอับเรณูยาวกว่าอับเรณู อับเรณูยาวประมาณ 2 มม. ปลายเชื่อมติดกัน เกสรเพศผู้ที่เป็นหมันมี 3 อัน ขนาดเล็ก รังไข่เกลี้ยง ผลรูปแถบ ยาวประมาณ 4 ซม. บิดเป็นเกลียว

Paraboea incudicarpa B. L. Burtt

ชาฤๅษีพระวอ

Paraboea harroviana (Craib) Z. R. Xu var. harroviana

ชาฤๅษีเล็ก เนียมฤๅษี ฝอยหิน หนาดหิน

Paraboea multiflora (R. Br.) B. L. Burtt var. caulescens Z. R. Xu & B. L. Burtt

ชาฤๅษีวังกระ

ไม้ล้มลุก บางครั้งมีเหง้า มีขนสั้นนุ่มสีน้ำตาลแดงตามแผ่นใบด้านล่าง และช่อดอก ใบเรียงเป็นกระจุกใกล้โคน รูปรี เบี้ยว ยาว 4–22 ซม. ขอบจักมน ก้านใบยาวได้ถึง 12 ซม. ช่อดอกออกตามซอกใบ ก้านช่อยาว 3.5–22 ซม. ก้านดอกยาว 2–7 มม. กลีบเลี้ยงมี 5 กลีบ รูปไข่ ยาว 1–2.5 มม. ด้านนอกมีขน ดอกสีขาว หลอดกลีบดอกสั้นมาก ดอกบานเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 8 มม. กลีบบน 2 กลีบ ขนาดเล็กกว่ากลีบล่าง 3 กลีบ เล็กน้อย ก้านชูอับเรณูสั้นกว่าหรือยาวกว่าอับเรณู เล็กน้อย อับเรณูยาวประมาณ 2 มม. รังไข่มีนวลแป้ง ก้านเกสรเพศเมียยาวประมาณ 3 มม. ผลรูปทรงกระบอก ยาวได้ถึง 1.2 ซม. บิดเป็นเกลียว มีนวลแป้ง

พบที่อินเดีย พม่า จีนตอนใต้ และลาว ในไทยพบทางภาคเหนือที่เชียงใหม่ลำปาง และภาคกลางที่เขาใหญ่ จังหวัดนครนายก ขึ้นตามริมลำธารในป่าดิบแล้งและป่าเบญจพรรณ ความสูงถึงประมาณ 600 เมตร

ชื่อพ้อง  Boea multiflora R.Br.

หมายเหตุ  แยกเป็น var. caulescens Z. R. Xu & B. L. Burtt

Paraboea subplana (B. L. Burtt) C. Puglisi

ชาฤๅษีใหญ่

 ชาฤๅษีใหญ่เป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทยมีเขตการกระจายพันธุ์ทางภาคใต้ พบตามหน้าผาหินปูนที่ชื้นและค่อนข้างร่ม ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลถึงประมาณ ๓๐๐ ม. ดอกบานเดือนกรกฎาคมถึงตุลาคม เป็นผลเดือนกันยายนถึงธันวาคม.

เป็นไม้ล้มลุกหลายปีถึงไม้พุ่ม สูง ๑๐-๕๐ ซม. แตกกิ่งน้อย เส้นผ่านศูนย์กลางลำต้น ๓-๖ มม. ลำต้นส่วนบนมีใบเรียงซ้อนค่อนข้างแน่น ลำต้นส่วนล่างมีเนื้อไม้สีน้ำตาล ผิวย่นและค่อนข้างแข็ง มีรอยแผลใบอยู่ทั่วไป

Rhynchotechum obovatum (Griff.) B. L.

Burtt

ช้าสาน หนาดดง

ไม้พุ่มหรือไม้กึ่งพุ่ม เป็นลำเดี่ยว ไม่แตกกิ่ง แตกกิ่งน้อย หรือแตกเป็นกอจากโคนต้นใกล้ผิวดิน ใบเดี่ยวเรียงตรงข้ามหรือเรียงเวียน อาจพบบ้างที่เรียงสลับใกล้โคนต้น รูปไข่กลับ รูปไข่กลับแคบ รูปขอบขนานหรือรูปขอบขนานแคบ ช่อดอกแบบช่อกระจุกเชิงประกอบ ออกตามซอกใบ พบบ้างที่เกิดเหนือรอยแผลใบ ดอกสีขาว สีขาวอมเขียว หรือสีชมพูอ่อน ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด คล้ายทรงรูปไข่หรือรูปทรงรี เมล็ดรูปทรงค่อนข้างรี ขนาดเล็ก มีจำนวนมาก

ช้าสานมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออกภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคใต้ พบตามที่ร่มรำไร และค่อนข้างชื้นในป่าดิบ ที่สูงจากระดับทะเล ๒๐๐-๒,๑๕๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเกือบตลอดปีในต่างประเทศพบที่อินเดีย บังกลาเทศ เมียนมา จีนและภูมิภาคอินโดจีน.

Paraboea barnettiae C. Puglisi

จาปะปาตู ช้าหนาดเขา

ช้าหนาดเขาเป็นไม้ล้มลุกหลายปีถึงไม้พุ่ม สูง ๓๐-๗๐ ซม. เปลือกสีน้ำตาลอมเทา ผิวย่นและแข็ง เส้นผ่านศูนย์กลางลำต้นประมาณ ๕ มม. แตกกิ่งห่าง ส่วนบนมีใบเรียงแน่น ส่วนล่างมีรอยแผลใบอยู่ทั่วไป โคนต้นแผ่เป็นแขนงใหญ่แทรกอยู่ในซอกหิน

ช้าหนาดเขามีเขตการกระจายพันธุ์ขในประเทศไทยทางภาคใต้ พบตามหน้าผาหินปูนที่สูงชันและเปิดโล่ง ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลถึงประมาณ ๓๐๐ ม. ออกดอกเดือนกรกฎาคมถึงกันยายนเป็นผลเดือนกันยายนถึงธันวาคม ในต่างประเทศพบที่มาเลเซีย บริเวณตอนบนของคาบสมุทรมลายู.

Paraboea birmanica (Craib) C. Puglisi

ชาหม่อง

ไม้ล้มลุกหลายปี แตกกิ่งสั้น ๆ ตามซอกใบและโคนลำต้นช่วงล่าง ทุกส่วนของลำต้นมีขนสีขาวนวลคล้ายใยแมงมุม ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปรีแกมรูปขอบขนาน ช่อดอกแบบช่อกระจุกด้านเดียวหรือช่อกระจุกด้านเดียวเชิงประกอบ ดอกสีขาว ผลแบบผลแห้งแตก รูปทรงกระบอกแคบ บิดเป็นเกลียวห่างมีกลีบเลี้ยงติดทนและขยายใหญ่หุ้มที่โคน เมล็ดขนาดเล็ก รูปคล้ายกระสวย มีจำนวนมาก

ชาหม่องมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ พบตามซอกหินปูนและหน้าผาหินปูนบริเวณป่าผลัดใบและป่าสนเขา ที่สูงจากระดับทะเล ๙๐๐-๒,๑๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเดือนกรกฎาคมถึงตุลาคม ในต่างประเทศพบที่เมียนมาและจีน

Paraboea uniflora Z. R. Xu & B. L. Burtt

เอกรัตน์

The native range of this species is Thailand. It grows primarily in the wet tropical biome.

New addition for Paraboea

🔴Paraboea khaoyaica

ชาฤๅษีเขาใหญ่

อช. เขาใหญ่ ช่วง สค-พย

🔴Paraboea burttii Z.R.Xu

พรหมมาสตร์

คีรีวง  เขาหลวง

พรหมมาสตร์ Paraboea burttii Z. R. Xu วงศ์ Gesneriaceae พรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย (endemic) มีเขตการกระจายพันธุ์ในป่าดิบชื้นทางภาคใต้

พรหมมาสตร์ (ชื่อศรของพระพรหมที่พระรามได้ครอบครองและใช้ปราบพวกยักษ์) เป็นไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 20 ซม. ใบเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉากแนบชิดกัน รูปไข่ กว้าง 3-8 ยาว 7-15 ซม. ปลายมน โคนรูปลิ่มถึงรูปหัวใจตื้น ๆ ขอบจักฟันเลื่อย แผ่นใบบางคล้ายกระดาษ ด้านบนมีขนสั้นนุ่ม ด้านล่างมีขนสีส้มอมน้ำตาลหนาแน่น ช่อดอกคล้ายช่อซี่ร่ม ออกตามซอกใบ แฉกกลีบเลี้ยงปลายม้วนกลับ กลีบดอกแยกเป็นซีกบน 2 แฉก ซีกล่าง 3 แฉก เกสรเพศผู้ 2 เกสร ฝักตรง เกลี้ยง ไม่บิดเป็นเกลียว

ตัวอย่างต้นแบบ Bunnak 710 เก็บจากคีรีวง อุทยานแห่งชาติเขาหลวง เมื่อวันที่ 10 ตุลาคม 1957 โดยนายบุญนาค สังขจันทร์ ผู้เก็บตัวอย่าง อาบน้ำยาพรรณไม้ อดีตเจ้าหน้าที่หอพรรณไม้ 

ขอขอบคุณ ดร.ปราโมทย์ ไตรบุญ ผู้เชี่ยวชาญพืชวงศ์ชาฤๅษีของไทย สำหรับข้อมูลชื่อพฤกษศาสตร์และชื่อไทย

เอกสารอ้างอิง:

Xu, Z., Burtt, B. L., Skog, L. E. & Middleton, D. J. 2008. A Revision of Paraboea (Gesneriaceae). Edinburgh Journal of Botany 65(2): 161–347.

🔴Paraboea middletonii

เศวตรแดนสรวง

Paraboea middletonii a new species from Thailand

ไม้ล้มลุก บางครั้งมีเหง้า มีขนสั้นนุ่มสีน้ำตาลแดงตามแผ่นใบด้านล่าง และช่อดอก ใบเรียงเป็นกระจุกใกล้โคนรูปรี เบี้ยว ยาว 4–22 ซม. ขอบจักมน ก้านใบยาวได้ถึง 12 ซม. ช่อดอกออกตามซอกใบ ก้านช่อยาว 3.5–22 ซม. ก้านดอกยาว 2–7 มม. กลีบเลี้ยงมี 5 กลีบ รูปไข่ ยาว 1–2.5 มม. ด้านนอกมีขน ดอกสีขาว หลอดกลีบดอกสั้นมาก ดอกบานเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 8 มม. กลีบบน 2 กลีบ ขนาดเล็กกว่ากลีบล่าง 3 กลีบ เล็กน้อย ก้านชูอับเรณูสั้นกว่าหรือยาวกว่าอับเรณู เล็กน้อย อับเรณูยาวประมาณ 2 มม. รังไข่มีนวลแป้ง ก้านเกสรเพศเมียยาวประมาณ 3 มม. ผลรูปทรงกระบอก ยาวได้ถึง 1.2 ซม. บิดเป็นเกลียว มีนวลแป้ง

พบที่อินเดีย พม่า จีนตอนใต้ และลาว ในไทยพบทางภาคเหนือที่เชียงใหม่ลำปาง และภาคกลางที่เขาใหญ่ จังหวัดนครนายก ขึ้นตามริมลำธารในป่าดิบแล้งและป่าเบญจพรรณ ความสูงถึงประมาณ 600 เมตร

🔴𝑃𝑎𝑟𝑎𝑏𝑜𝑒𝑎 𝑖𝑛𝑐𝑢𝑑𝑖𝑐𝑎𝑟𝑝𝑎 B. L. Burtt 

เศวตรศรีแม่สอด ,พระวอ

พรรณไม้หายากจากเขาหินปูนแม่สอด ช่อดอกแน่น สีขาวถึงสีชมพูอมแดงทั้งช่อ 

          

          ไม้ล้มลุกอายุหลายปี ขึ้นตามเขาหินปูน ลำต้นสูงได้ถึง 25 ซม. ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามชิดกัน ใบขนาดใหญ่ รูปไข่กลับ ก้านใบมีครีบตามยาว ช่อดอกออกที่ปลายยอด เป็นช่อแน่นมองในภาพรวมเป็นสีขาว ใบประดับสีขาวอมม่วงจาง กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีขาวบริสุทธิ์ ดอกมีกลิ่นหอมอ่อน ๆ เป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย (endemic)  

ทีมสำรวจพรรณไม้อุ้มผาง

🔴Paraboea glandulifera (Barnett) C. Puglisi วงศ์ : Gesneriaceae 

"ก้านเกาสตุภะ" ราชินีแห่งดอยหัวหมด

ชื่ออื่น ๆ : ชาม่วง ชาครามดอย

    

"ก้านเกาสตุภะ"  ดอกไม้ป่าหายากชนิดหนึ่ง ที่มีถิ่นกำเนิดอยู่ในประเทศไทย โดยเฉพาะบริเวณดอยหัวหมด จังหวัดตาก ซึ่งเป็นพื้นที่ที่มีความหลากหลายทางชีวภาพสูง ดอกไม้ชนิดนี้มีลักษณะเด่นคือช่อดอกสีม่วงอมชมพูสวยงามราวกับผ้าไหม บานสะพรั่งในช่วงฤดูฝน ทำให้ดอยหัวหมดดูสดใสและมีชีวิตชีวา      

ก้านเกาสตุภะเป็นพืชหายากของไทย พบเฉพาะทางภาคเหนือ (พบมากที่ดอยหัวหมด อำเภออุ้มผาง จังหวัดตาก) ขึ้นตามพื้นหินปูนผุกร่อนหรือตามซอกหินปูน ที่สูงจากระดับทะเลปานกลาง 800-900 ม. ออกดอกเดือนกรกฎาคม-สิงหาคม ต่างประเทศพบที่เมียนมา มีสถานภาพเป็นพืชที่มีแนวโน้มใกล้สูญพันธุ์ (Vulnerable : VU) ตามเกณฑ์การประเมินของ IUCN 2012

เอกสารอ้างอิง

Puglisi, C., Middleton, D. J., Triboun, P. & Möller, M. 2011. New insights into the relationships between Paraboea, Trisepalum and Phylloboea (Gesneriaceae) and their taxonomic consequences. Taxon 60(6): 1693–1702.

https://www.iucnredlist.org/species/201929/2729854

ข้อมูล : หอพรรณไม้ Forest Herbarium - BKF

    

Paraboea glabriflora (Barnett) B. L. Burtt

ชากอบแกบ

ชากอบแกบเป็นไม้ล้มลุกหลายปี ลำต้นสูงประมาณ ๗ ซม. รากเป็นกระจุกฝอย

 ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก ด้านบนเรียงถี่คล้ายกระจุกกุหลาบซ้อน แผ่นใบรูปขอบขนานกว้าง ๓.๒-๕ ซม. ยาว ๔.๕-๘ ซม. ปลายมนกลมโคนรูปลิ่มหรือมน ส่วนล่างสุดอาจเชื่อมหุ้มข้อไปถึงโคนใบที่อยู่ตรงข้าม ขอบหยักมน แผ่นใบบางคล้ายกระดาษ ด้านบนสีเขียวอมเทาอ่อน มีขนสีขาวประปราย ด้านล่างสีน้ำตาลอมเหลืองหม่น มีขนคล้ายขนแกะค่อนข้างหนาแน่นโดยเฉพาะตามเส้นใบเส้นแขนงใบข้างละ ๔-๖ เส้น เส้นใบย่อยเห็นไม่ชัด ก้านใบยาว ๓.๓-๗ ซม.

ชากอบแกบเป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทยมีเขตการกระจายพันธุ์ทางภาคใต้ พบตามหน้าผาหินปูนที่ชื้นและค่อนข้างร่ม ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลถึงประมาณ ๒๐๐ ม. ออกดอกเดือนกรกฎาคมถึงสิงหาคม เป็นผลเดือนสิงหาคมถึงพฤศจิกายน.

Paraboea vulpina Ridl.

ชาก้านบาง

ชาก้านบางมีเขตกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคใต้ พบตามหน้าผาหินปูนที่ชื้นและค่อนข้างร่มที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลถึงประมาณ ๕๐๐ ม. ออกดอกเดือนสิงหาคมถึงตุลาคม เป็นผลเดือนตุลาคมถึงธันวาคม ในต่างประเทศพบที่มาเลเซีย.

Paraboea longipetiolata (B. L. Burtt) C.

Puglisi

ชาก้านยาว

ช า ก า้ น ย า ว , ผ กั ก า ด หิ น

ชาก้านยาวเป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทยมีเขตการกระจายพันธุ์ทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ พบตามป่าผลัดใบ ตามภูเขาหินปูน ที่สูงจากระดับทะเล ๒๐๐-๔๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเดือนกรกฎาคมถึงตุลาคม.

Paraboea glabra (Ridl.) B. L. Burtt

ดาดห้อย

,หูหมี,หนังช้างดอกขาว

ไม้ล้มลุกหลายปี ลำต้นมีเนื้อไม้ เปลือกต้นด้านล่างสีเทาอ่อน มีแขนงใหญ่หลายแขนงแตกจากโคนต้น ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปขอบขนาน ใบล่างหลุดร่วงเหลือเฉพาะรอยแผลใบ ช่อดอกแบบช่อกระจุกด้านเดียว เชิงประกอบ ออกเป็นคู่ตรงข้าม ๑-๓ ช่อ ตามซอกใบใกล้ปลายยอด ดอกออกเป็นคู่ สีขาว โคนเชื่อมติดกันเป็น หลอดคล้ายรูปแตรกว้าง ผลแบบผลแห้งแตก รูปทรงกระบอกแคบ บิดเป็นเกลียวเล็กน้อย เกลี้ยง กลีบเลี้ยง ขยายขนาดหุ้มอยู่ที่โคน ติดทน เมล็ดขนาดเล็ก สีน้ำตาล มีจำนวนมาก

ดาดห้อยชนิดนี้เป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย มี เขตการกระจายพันธุ์ทางภาคใต้ พบตามป่าดิบหรือตาม หน้าผาหินปูน ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลถึงประมาณ ๒๐๐ ม. ออกดอกเดือนกรกฎาคมถึงตุลาคม เป็นผลเดือน กันยายนถึงธันวา

Paraboea rosea Triboun

ดาวประดับผา

ดาวประดับผาเป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย มีเขตการกระจายพันธุ์ทางภาคใต้ พบตามหน้าผาหินปูน ที่สูงชัน ตามเกาะในฝั่งทะเลอันดามัน ที่สูงตั้งแต่ใกล้ ระดับทะเลถึงประมาณ ๓๐๐ ม. ออกดอกเดือนกรกฎาคม ถึงกันยายน เป็นผลเดือนกันยายนถึงธันวาคม.

Paraboea neurophylla (Collett & Hemsl.) B. L. Burtt

ตาลเปัตรหิน

Paraboea sangwaniae Triboun

นครินทรา

สำรวจและค้นพบบริเวณบริเวณยอดเขาหินปูน บริเวณดอยตุง อำเภอแม่ฟ้าหลวงจังหวัดเชียงราย เมื่อปี พ.ศ. 2552

พรรณไม้ที่เป็นศรีสง่าแด่ สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี 

"นครินทรา" เป็นพืชถิ่นเดียวของไทย สำรวจพบครั้งแรกโดย ดร.ปราโมทย์ ไตรบุญ บริเวณเขาหินปูนบนดอยตุง อำเภอแม่ฟ้าหลวง จังหวัดเชียงราย โดยเป็นพรรณไม้ที่ได้รับพระราชทานพระนาม "สังวาลย์" พระนามเดิมของสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี มาตั้งเป็นคำระบุชนิดว่า sangwaniae ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานชื่อพรรณไม้ เมื่อวันที่ 5 มีนาคม 2554 ว่า “นครินทรา” เพื่อเฉลิมพระเกียรติพระราชกรณียกิจด้านการอนุรักษ์ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

: เป็นไม้พุ่มขนาดเล็ก สูง 20-60 เซนติเมตร แตกกิ่งก้านเป็นพุ่ม ลำต้นตั้งตรงหรือทอดเลื้อยเอนไปตามพื้นหิน 

: ใบ เป็นใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก แผ่นเป็นรูป ปลายมน โคนใบรูปลิ่ม ขอบใบมีลักษณะหยักมนเป็นครีบสอบยาวเรียวเชื่อมต่อมาจากโคนแผ่นใบ 

: ดอกเป็นช่อกระจุกเกิดที่ยอดหรือซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ใบประดับรูปกลม กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกัน สีเขียว โคนกลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นรูประฆัง ปลายแยกเป็น 5 แฉก ดอกบานสีม่วง 

: ผลแห้งแตก เมื่อแก่บิดเป็นเกลียว ภายในมีเมล็ดจำนวนมาก

Paraboea minor (Barnett) B. L. Burtt

บริพัตรน้อย

Habitat: Tropical rain forest, 50–500 m.

Distribution: Pen Thailand: Songkhla (Ton Ngachang). Status: + VU

Paraboea elegans (Ridl.) B. L. Burtt

บริพัตรใหญ่

Paraboea elegans (Ridl.) B. L. Burtt is a species of flowering plant in the Gesneriaceae family. It is native to Peninsular Malaysia and southern Thailand. The plant is typically found in evergreen forests, often growing on granite bedrock in deep shade. It is characterized by its erect stem, which can reach up to 20cm in height, and its climbing habit on rocks. The species was first published in Notes Roy. Bot. Gard. Edinburgh 41: 428 (1984). 

The native range of this species is Peninsula Malaysia. It grows primarily in the wet tropical biome.

Paraboea patens (Ridl.) B. L. Burtt

บริรักษ์

The native range of this species is Peninsula Thailand. It grows primarily in the wet tropical biome.

Paraboea gracillima Kiew

บุหงารายา

Distribution. Peninsular Malaysia: Perlis, Mata Ayer Forest Reserve, Bukit Rongkit,

and Peninsular Thailand: Songkhla Province, Rattabhume District, Ban

Khamphaengphen.

Habitat and ecology. This species grows with its leaves appressed to the rock surface.

In Peninsular Malaysia it is extremely local but common in earth-filled crevices in

sheer limestone cliffs in shade below the canopy and right up to the summit in light

shade. The summit of Bukit Rongkit is 378 m above sea level.

Conservation status. In Peninsular Malaysia, its status is Least Concern because it

grows within the Perlis State Park, a totally protected area.

Additional specimens examined. PENINSULAR MALAYSIA.Perlis: Mata Ayer Forest Reserve,

Bukit Rongkit, 2 xii 2000, Kiew RK 5153 (SING).

PENINSULAR THAILAND.Songkhla: Kamphaeng Phet [Ban Khamphaengphen], 22 vi 1930,

Kiah 24376 (BM n.v., K n.v., SING).

In Peninsular Malaysia this species was first discovered during a survey of the

conservation status of limestone hills in Perlis (Kiew, 1993). In its long, slender, lax

inflorescences and small flowers it is strikingly similar to Paraboea laxa Ridl.

However, it is different in its petiolate leaves as well as in a number of other

characters

Paraboea divaricata (Ridl.) B. L. Burtt

ประไหมสุหรี

The native range of this species is Peninsula Malaysia (Langkawi). It grows primarily in the wet tropical biome.

Paraboea brunnescens B. L. Burtt

ผักกาดหิน

Habitat: Mixed deciduous forest, limestone, to 700 m.

Distribution : N, SW & Pen Thailand: Mae Hong Son, Sukhothai, Kanchanaburi, Surat Thani.

Status: + VU

Paraboea glabrescens (Barnett) C. Puglisi

เพชรพระอุมา

Habitat: Mixed deciduous forest, limestone, 800–1,000 m.

Distribution: SW Thailand: Kanchanaburi. Status: + R

Paraboea harroviana (Craib) Z. R. Xu var. ovata Z. R. Xu

เพชรรัตน์

Paraboea variopila Z. R. Xu & B. L. Burtt

วสนะผา 

Habitat: Dry evergreen forest, limestone, 100–200 Distribution: Pen Thailand: Surat Thani (Khao Sok).

Status: + VU

Dorcocerus(Boe)

Boe" refers to the genus Boeica, which belongs to the plant family Gesneriaceae. Gesneriaceae is a large family of flowering plants, commonly known as the gesneriad family, and is primarily found in tropical and subtropical regions. Boeica species are typically characterized by their pubescent (hairy) leaves and inflorescences, and their flowers have a short corolla tube and bilabiate (two-lipped) corolla

The genus Dorcoceras Bunge in Thailand is revised. There are four species, including two new species, Dorcoceras brunneum C.Puglisi and Dorcoceras glabrum C.Puglisi. A key, descriptions, and proposed IUCN assessments are presented.

🔵Dorcocerus wallichii R. Br.

จอกหิน

ไม้ล้มลุกหลายปี ลำต้นค่อนข้างสั้น ฉ่ำน้ำรากเป็นกระจุกฝอย ใบเดี่ยว เรียงเวียนถี่เป็นกระจุกคล้ายดอกกุหลาบซ้อน รูปไข่กลับ รูปขอบขนาน หรือคล้ายรูปช้อน ช่อดอกแบบช่อกระจุกซ้อน มี ๑-๕ ช่อ ออกตามซอกใบใกล้ปลายยอด แต่ละช่อมี ๑-๕ ดอก ดอกสีขาวอมชมพูหรือสีม่วงอ่อน รูปคล้ายระฆังตื้นผลแบบผลแห้งแตก รูปทรงกระบอกแคบ สีน้ำตาลอ่อน เมื่อแก่บิดเป็นเกลียว มีกลีบเลี้ยงและก้านยอดเกสรเพศเมียติดทน เมล็ดเล็ก รูปกระสวย มีจำนวนมาก

จอกหินชนิดนี้มีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ พบตามพื้นที่หินปูนหรือหน้าผาหินปูนที่ชื้นและค่อนข้างร่ม ที่สูงจากระดับทะเล ๖๐๐-๑,๔๐๐ ม. ออกดอกเดือนมิถุนายนถึงสิงหาคมเป็นผลเดือนสิงหาคมถึงธันวาคม ในต่างประเทศพบที่เมียนมา.

🔵Dorcocerus geoffrayi(Pellegr.)C.Puglisi

ชาดงรัก

Dorcoceras geoffrayi (Pellegr.) C.Puglisi. A. Habit; B. Habit; C. Flower, front view; D. Fruit; E. Flower, side view. Photos of Middleton et al. 5658 (A), Middleton et al. 5835 (B) and Middleton et al. 5833 (C-E). All photos by Preecha Karaket. 

🔵 Boe clarkeana Hemsl.

ชาฤๅษี

Damrongia clarkeana, previously known as Boea clarkeana or Dorcoceras clarkeanum, is a species of flowering plant in the family Gesneriaceae. This species is native to Thailand and has been a subject of interest in the fields of botany and horticulture due to its unique characteristics and potential applications.

Damrongia clarkeana is characterized by its distinctive floral morphology and growth habits. It is a perennial plant that thrives in shaded, humid environments, typically found in the tropical forests of Thailand. The plant's leaves are often large and elliptical, with flowers that are blue or purple in color, depending on the stage of development . Understanding the habitat preferences and ecological niches of D. clarkeana is crucial for conservation efforts and potential cultivation.

🔵 Dorcocerus brunneum C.Pugsiri

Dorcoceras brunneum C.Puglisi. A. Habit; B. Flower, front view; C. Flower, side view. Photos of Middleton et al. 5883 by Preecha Karaket (A, C) and David Middleton (B). 

Ornithoboea

Ornithoboea is a genus of flowering plants belonging to the family Gesneriaceae.  Ornithoboea are perennial herbs, with stems curved at base. Leaves are opposite, often (slightly) anisophyllous. Distribution is from southern China southward to the northern part of the Malay Peninsula (China, Malaysia, east Myanmar, Thailand, Vietnam).

The plants grow on rocks, in shaded, humid places and some (possibly all) species are confined to limestone.

A few species, in particular O. arachnoidea (S. China, N. Thailand), are remarkable for the extraordinary similarity of the flowers to orchid flowers.

Source (adapted): Genera of Gesneriaceae

It includes 17 species native to south-central China, Indochina, and Peninsular Malaysia,Thailand.

Ornithoboea arachnoidea (Diels) Craib/China (W. Yunnan) to NW. Thailand

Ornithoboea arachnoidea (Diels) Craib

Ornithoboea barbanthera B.L.Burtt/Thailand (Prachuap Khiri Khan Prov.).

Ornithoboea calcicola C.Y.Wu ex H.W.Li/China (S. Yunnan) to N. & N. Central Vietnam. 

Ornithoboea emarginata D.J.Middleton & N.S.Ly/SW. Vietnam

Ornithoboea feddei (H.Lév.) B.L.Burtt/China (SW. Guizhou), N. Indo-China. 

Ornithoboea flexuosa (Ridl.) B.L.Burtt/ Malaysia

Ornithoboea grandiflora D.J.Middleton/Thailand

Ornithoboea henryi Craib/China (SW. Yunnan). 

Ornithoboea lacei Craib/Central Myanmar, NW. Thailand, N. Vietnam

Ornithoboea maxwellii S.M.Scott/Thailand

Ornithoboea multitorta B.L.Burtt/Peninsula Thailand. 

Ornithoboea obovata S.M.Scott/Vietnam

Ornithoboea occulta B.L.Burtt/W. Thailand

Ornithoboea parishii C.B.Clarke/S. Myanmar to W. Thailand

Ornithoboea pseudoflexuosa B.L.Burtt/Thailand

Ornithoboea puglisiae S.M.Scott/Thailand

Ornithoboea wildeana Craib/

Ornithoboea wildeana Craib

China (S. Yunnan) to N. Indo-China

🔵Ornithoboea barbanthera B.L.Burtt/

แก่นขมิ้นพระยานคร

     พรรณไม้ถิ่นเดียวและหายากของไทย พบและเก็บตัวอย่างครั้งแรกเมื่อปี 1926 โดยหมอคาร์ (A. F. G. Kerr) ตัวอย่างหมายเลข 10977 ที่อุทยานแห่งชาติแห่งชาติเขาสามร้อยยอด จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ มีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยเฉพาะทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ พบขึ้นตามริมหน้าผาหรือพื้นที่เปิดโล่งบนเขาหินปูนริมทะเล

🔵Ornithoboea grandiflora D.J.Middleton

ขนตาเสือดอกใหญ่

พรรณไม้ชนิดใหม่ของโลก ตีพิมพ์เมื่อปี 2017 จากเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าลุ่มน้ำปาย  อำเภอปางมะผ้า จังหวัดแม่ฮ่องสอน ไม้ล้มลุกขึ้นบนหินปูน ลำต้น กิ่ง ใบ มีขนเหนียว ดอกสีม่วง โคนกลีบปากมีขนหนาแน่น ภาพจาก type locality

ขอขอบคุณ Dr Carmen Puglisi สำหรับชื่อพฤกษศาสตร์

* ทีมสำรวจพรรณไม้ภาคเหนือ

🔵Ornithoboea maxwellii S.M.Scott

Ornithoboea maxwellii เป็นพืชที่พบได้ในประเทศไทย โดยเฉพาะทางภาคใต้ โดยมีการกระจายพันธุ์ในป่าผลัดใบบนเขาหินปูน ในจังหวัดระนองและสุราษฎร์ธานี ซึ่งมีความสูงตั้งแต่ระดับทะเลจนถึง 2,500 เมตร พืชชนิดนี้จะออกดอกระหว่างเดือนมกราคมถึงกุมภาพันธ์ และติดผลระหว่างเดือนมีนาคมถึงเมษายน นอกจากนี้ยังเป็นพืชหายาก และยังพบในเมียนมาร์ด้วย 

🔵Ornithoboea multitorta B.L.Burtt

ช่อดาราจักร

ภาพ piyapong จากเทรลน้ำตกกรุงชิง

ช่อดาราจักรเป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทยมีเขตการกระจายพันธุ์ทางภาคใต้ พบตามหน้าผาหินปูนที่ชื้นและค่อนข้างร่มรำไร ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลถึงประมาณ ๔๐๐ ม. ออกดอกเดือนมิถุนายนถึงตุลาคม เป็นผลเดือนกรกฎาคมถึงมกราคม.

🔵Ornithoboea occulta B.L.Burtt

กระบองกุมภัณฑ

ภาคตะวันตกของประเทศไทย ช่วง กค-ตค

🔵Ornithoboea puglisiae S.M.Scott/

ขนตาเสือ

จากเขาหินปูน อำเภอวังสะพุง จังหวัดเลย ไม้ล้มลุกขึ้นตามหน้าผาหินปูน ลำต้น กิ่ง ใบ มีขนเหนียว กลีบดอกเชื่อมกันเป็นหลอด ดอกสีม่วง โคนกลีบปากมีขนหนาแน่น

ขอขอบคุณ Dr David Middleton สำหรับชื่อพฤกษศาสตร์

* ทีมสำรวจพรรณไม้ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

🔵Ornithoboea flexuosa (Ridl.) B. L. Burtt

กระบองทศคีรีธร

🔵Ornithoboea pseudoflexuosa B. L. Burtt

กระบองทศคีรีวัน เบี้ยวใบติด

Hala bala

🔵Ornithoboea wildeana Craib

กระบองเวสวัณ

Codonoboea

Codonoboea is a genus of flowering plants in the family Gesneriaceae. It includes 129 species which range from Myanmar and Thailand through northern Malesia (Peninsular Malaysia, Sumatra, Borneo, Sulawesi, the Philippines, and Maluku) to New Guinea. Many of its species were formerly placed in the genus Henckelia.

A revision of Codonoboea (Gesneriaceae: Didymocarpoideae) in Thailand

D.J. Middleton

Singapore Botanic Gardens, National Parks Board, 1 Cluny Road, Singapore 259569, Singapore davidmiddletonsing@gmail.com

ABSTRACT. The genus Codonoboea Ridl. (Gesneriaceae: Didymocarpoideae: Trichosporeae: Didymocarpinae) is revised for Thailand. Thirteen species are recognised, one of which, Codonoboea poopathii D.J.Middleton, is new to science and three of which, C. dawnii (Kiew) Kiew, C. oreophila Kiew ex C.L.Lim and C. urticoides (A.Weber) Kiew, are new records for Thailand. Didymocarpus reptans Jack is neotypified; D. hispidus Ridl. var. selangorensis Ridl., D. inaequalis Ridl., D. rugosus Ridl. and D. urticifolius Ridl. are lectotypified; and D. hispidus Ridl.

🔵Codonoboea appressipilosa (B.L.Burtt) D.J.Middleton

นราธิวาส สุไหงโกลก

Habitat: Tropical rain forest, low altitudes.

Distribution: Pen Thailand: Narathiwat (Su Ngai Kolok, Waeng). Status: + VU

🔵Codonoboea dawnii (Kiew) Kiew

เบตง ยะลา Hala Bala ภูเขาทอง



🔵Codonoboea filicalyx (B.L.Burtt) D.J.Middleton
นิคมแว้ง นราธิวาส เบตง ยะลา Hala Bala ภูเขาทอง

Habitat: Tropical rain forest, 300–1,100 m.

Distribution: Pen Thailand: Yala, Narathiwat. Status: + VU

🔵Codonoboea hispida (Ridl.) Kiew

แก้วน้ำค้าง

 เบตง ยะลา Hala Bala

🔵Codonoboea inaequalis (Ridl.) Kiew

คอหงษ์  หาดใหญ่

🔵Codonoboea kolokensis (B.L.Burtt) D.J.Middleton

แว้ง นราธิวาส สุไหงโกลก

Habitat: Tropical rain forest, 200–500 m.

Distribution: Pen Thailand: Narathiwat (Su Ngai Kolok, Waeng). Status: + VU

🔵Codonoboea oreophila Kiew ex C.L.Lim

เบตง ยะลา

🔵Codonoboea platypus (C.B.Clarke) C.L.Lim 

ส้านเต่า

นครศรีธรรมราช พัทลุง  ตรัง  ปัตตานี

🔵Codonoboea poopathii D.J.Middleton

ศุขิรินทร์ ฮาลา บาลา เขาอีแดง

🔵 Codonoboea porphyrea (B. L. Burtt) D. J. Middleton

ม่วงเขาพ่อตาหลวงแก้ว

ชุมพร พังงา ระนอง สุุราษฎร นครศรีธรรมราช

ไม้ล้มลุก ลำต้นเป็นสี่เหลี่ยม อวบน้ำ ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปไข่ถึงรูปไข่แกมรูปใบหอก ผิวด้านบนสีเขียวเข้มเป็นมัน ดอกออกเป็นช่อตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง แต่ละช่อมีแค่ 1 ดอก ก้านดอกเรียวยาว กลีบเลี้ยง 5 กลีบ รูปใบหอกแกมรูปแถบ กลีบดอกโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอดสีม่วง ผิวด้านนอกมีขนสั้นมีต่อม ปลายแยกเป็น 5 แฉก แยกเป็นซีกบน 2 แฉก บิดขี้น ด้านในสีม่วงจาง ซีกล่างมี 3 แฉก สีม่วงเข้ม ตรงโคนบริเวณคอหลอดดอกมีแถบสีเหลืองเข้ม 2 แถบ  

ม่วงเขาพ่อตาหลวงแก้วเป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย (endemic) พบมีการกระจายพันธุ์ทางภาคใต้แถบระนองถึงนครศรีธรรมราช ตัวอย่างต้นแบบ Geesink, Hattink & Charoenphol 7417 เก็บจากเขาพ่อตาหลวงแก้ว จังหวัดระนอง เมื่อวันที่ 22 มิถุนายน 1974 ตัวอย่างที่เก่าที่สุดเก็บโดยหมอคาร์ (A. F. G. Kerr) ซึ่งท่านขึ้นเขาพ่อตาหลวงแก้วทางด้านคลองกำพวน เมื่อต้นเดือนกุมภาพันธ์ ปี 1929 

เอกสารอ้างอิง:

Burtt, B. L. 2001. Flora of Thailand: annotated checklist of Gesneriaceae. Thai Forest Bulletin (Botany) 29: 81−109.

🔵Codonoboea reptans (Jack) C.L.Lim

เบตง ยะลา

🔵Codonoboea rugosa (Ridl.) C.

ม่วงลัดดา

ภาคใต้เกือบทุกจังหวัด

🔵Codonoboea urticoides (A.Weber) Kiew

เบตง ยะลา นราธิวาส

🔵Codonoboea crinita (Jack) C. L. Lim

ม่วงบาลา

Habitat: Tropical rain forest, to 500 m.

Distribution: Malay Pen, Pen Thailand: Yala, Narathiwat.

Status: – VU

Microchirita

สกุลหยาด

Microchirita is a genus of flowering plants in the family Gesneriaceae, subfamily Didymocarpoideae.It contains 48 species native to tropical Asia, ranging from the Indian subcontinent to Indochina, southern China, Malaysia and Thailand

For Thaliland 37/48 species are accepted.^[1]

• Microchirita albiflora D.J.Middleton & Triboun ข้าวตอกโยนก /      เชียงราย แม่ฟ้าหลวง
• Microchirita albocyanea C.Puglisi    เลย ผาขาว
• Microchirita aratriformis (D.Wood) A.Weber & D.J.Middleton อิสาน เวียตนาม
• Microchirita barbata (Sprague) A.Weber & D.J.Middleton  N vietnam
• Microchirita bimaculata (D.Wood) A.Weber & D.J.Middleton หยาดเนตร/เชียงใหม่ น้ำตกแม่กลาง
• Microchirita caerulea (R.Br.) Yin Z.Wang  ชวา
• Microchirita caliginosa (C.B.Clarke) Yin Z.Wang malaysia borneo
• Microchirita candida C.Puglisi & D.J.Middleton ขาวละออ /ระยอง แกลง
• Microchirita chonburiensis D.J.Middleton & C.Puglisi ศรีชล / ชลบุรี  บ่อทอง
• Microchirita cristata (Dalzell) D.J.Middleton SW India
• Microchirita elphinstonia (Craib) A.Weber & D.J.Middleton  กบิณฑบุรี บ้านเก่ง
• Microchirita formosa D.J.Middleton หยาดเนินมะปราง/ พิษณุโลก เนินมะปราง
• Microchirita fuscifaucia C.Puglisi & D.J.Middleton เนรมิต /จันทบุรี เขาชะเมา
• Microchirita glandulosa C.Puglisi น่าน สองแคว สาคร เขาตำปลาคัง
• Microchirita hairulii Rafidah Malaysia
• Microchirita hamosa (R.Br.) Yin Z.Wang หยาดขาว/ เชียงใหม่ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเชียงดาว ตาก อุ้มฝาง
• Microchirita hemratii C.Puglisi ศรีเห็มรัตน์/ตาก แม่สอด วัดธรรมอินทนิน
• Microchirita huppatatensis C.Puglisi บุหงาหุบป่าตาด /อุทัยธานี ลานสัก เขตห้ามล่าหุบป่าตาด
• Microchirita hypocrateriformis C.Puglisi สวนสวรรค์ /ชัยภูมิ คอนสาน วัดถ้ำหลวงพ่อ
• Microchirita involucrata (Craib) Yin Z.Wang  น้ำดับไฟ / สุราษฎร ปัตตานี เขาเต่า
• Microchirita karaketii D.J.Middleton & Triboun บุหงาการเกต /เชียงใหม่ เชียงดาว
• Microchirita lavandulacea (Stapf) Yin Z.Wang  S. Vietnam
• Microchirita lilacina C.Puglisi บุหงาอุ้มผาง /ตาก อุ้มฝาง
• Microchirita limbata C.Puglisi ผาผึ้ง /  ชัยภูมิ คอนสาร วัดถ้ำฮวงโป
• Microchirita luteola C.Puglisi  เลย หนองหิน สวนสวรรค ผางาม 
• Microchirita marcanii (Craib) A.Weber & D.J.Middleton สระบุรี มวกเหล็ก
• Microchirita micromusa (B.L.Burtt) A.Weber & D.J.Middleton นครนายก สวนโบธานิกมอลตริล
• Microchirita minor Z.B.Xin, T.V.Do & F.Wen /NW.Vietnam
• Microchirita mollissima (Ridl.) มโนราห์ /A.Weber & D.J.Middleton พังงา 
• Microchirita oculata (Craib) A.Weber & D.J.Middleton หยาดเนตร/ สระแก้ว
• Microchirita personata C.Puglisi  อุทัยธานี ลานสัก เขตห้ามล่าหุบผาตาด
• Microchirita poomae D.J.Middleton ภูม่า / สระบุรี พระพุทธบาตร
• Microchirita prostrata J.M.Li & Z.Xia   / China Hinan
• Microchirita purpurea D.J.Middleton & Triboun เนตรม่วง  /จันทบุรี แก่งหางแมว  อช.เขาชะเมา
• Microchirita rayongensis C.Puglisi & D.J.Middleton ศรีระยอง / ระยอง เขาชะเมา
• Microchirita rupestris (Ridl.) A.Weber & D.J.Middletonหยาดม่วง/ เชียงใหม่ ลำปาง ตาก กาญ ตรัง
• Microchirita ruthiae Rafidah / Malaysia Kelantan
• Microchirita sahyadriensis (Punekar & Lakshmin.) A.Weber & D.J.Middleton/ Malaysia
• Microchirita sericea (Ridl.) A.Weber & Rafidah/Malaysia
• Microchirita striata D.J.Middleton & C.Puglisi ซัยบาดาล/ ลพบุรี ชัยบาดาล
• Microchirita suddeei D.J.Middleton & Triboun สดุดีดาว  / แพร่ ถ้ำพระนางคอย
• Microchirita suwatii D.J.Middleton & C.Puglisi ศรีสุวัตน์/ เลย
• Microchirita tadphoensis C.Puglisi ตาดโพธิ /นครพนม ตาดโพธิ์ อชฺ ภูลังกา
• Microchirita tetsanae C.Puglisi ม่วงเทศนา  /   เพชรบูรณ์ วัดถ้ำน้ำบาง
• Microchirita thailandica C.Puglisi สยาม /ชัยภูมิ วัดถ้ำวัวแดง
• Microchirita tubulosa (Craib) A.Weber & D.J.Middletonหยาดสะอางค์ / นครสวรรค์ ลพบุรี สระบุรี
• Microchirita viola (Ridl.) A.Weber & Rafidah ม่วงพิสมัย / พังงา
• Microchirita woodii D.J.Middleton & Triboun มาลัยฟ้อนเล็บ / น่าน   สวนป่าถ้ำผาเติบ
• 
  
Four new species of Microchirita (Gesneriaceae) from Thailand are described:      
• Microchirita orothaiae,   Suddee, D.J.Middleton, Tetsana & Puudjaa อรทัย
• Microchirita  puglisiae D.J.Middleton, Daonurai, Poompayak & Suddee ถ้ำกระบอก
• Microchirita radiata  D.J.Middleton, Daonurai, Poompayak & Suddee พระโพธิสัตว์ 
• Microchirita simia. D.J.Middleton, Thananth., Tetsana & Suddee วานรพักตร์
With the addition of these species, 41 species are now recorded for Thailand.

References

edit

1.  Microchirita (C.B.Clarke) Yin Z.Wang. Plants of the World Online. Retrieved 9 August 2024.
2.  Weber, A.; Middleton, D.J.; Clark, J.L. & Möller, M. (2020), "Keys to the infrafamilial taxa and genera of Gesneriaceae", Rheedea, 30 (1): 5–47, doi:10.22244/rheedea.2020.30.01.02

 🔴Microchirita albiflora D.J.Middleton & Triboun 

ข้าวตอกโยนก

ดอยตุง เชียงราย

 Fig 2 A,B,C ⬇️

เป็นพืชที่มีดอกสีขาวขนาดเล็กคล้ายข้าวตอกสำหรับบูชา ผนวกกับพืชชนิดนี้พบบนยอดดอยตุง จังหวัดเชียงราย ซึ่งมีพระธาตุซึ่งสร้างมาตั้งแต่อาณาจักรโยนกนาค ซึ่งนับเป็นอาณาจักรแรกบนแผ่นดินไทย จึงมีความหมายว่า ข้าวตอกสำหรับบูชาในอาณาจักรโยนก ส่วนชื่อวิทยาศาสตร์ระบุถึงพืชที่มีดอกสีขาว

ช่อดอกเกิดบนใบ ก้านดอกยาว 2-3 ซม. กลีบเลี้ยงสีเขียวอ่อน 5 กลีบ รูปไข่แคบ กว้าง 1.5-2.3 มม ปลายเรียวแหลม กลีบดอกสีม่วงเข้ม โคนเชื่อมติดกันเป็นรูประฆัง ปลายแยกเป็น 5 แฉก รูปกลมกว้าง ปลายมนกลม ด้านล่างของหลอดยาว 9-9.5 มม. ด้านบนยาวประมาณ 1 ซม.  ห่างจากแฉกบนประมาณ 4 มม. แฉกบนกว้างประมาณ 6 มม. ยาวประมาณ 4 มม. มีส่วนเว้าระหว่างแฉกประมาณ 2.5 มม. แฉกข้างกว้างประมาณ 9.5 มม. ยาวประมาณ 6 มม. แฉกล่างกว้างประมาณ 1.3 ซม. ยาวประมาณ 8.5 มม.

🔴Microchirita albocyanea C.Puglisi    เลย ผาขาว

Most similar to Microchirita limbata C.Puglisi in the overall shape of the corolla and in colour, but differs in not having a glandular indumentum and in the much longer corolla and larger calyx. – TYPE: Thailand, Loei, Pha Khao, ..., 447 m, 5 November 2014,

 Fig 2 D,E,F ⬆️

🔴Microchirita aratriformis (D.Wood) A.Weber & D.J.Middleton อิสาน เวียตนาม

Fig 3 A,B ⬇️

🔴Microchirita hamosa (R.Br.) Yin Z.Wang 

หยาดขาว/ เชียงใหม่ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเชียงดาว ตาก อุ้มฝาง

Fig 3 C,D,E,F ⬆️

🔴Microchirita bimaculata (D.Wood) A.Weber & D.J.Middleton 

หยาดเนตร/เชียงใหม่ น้ำตกแม่กลาง

สูงได้ถึง 50 ซม. ลำต้นเกลี้ยงหรือมีขน มีขนยาวตามแผ่นใบทั้งสองด้าน กลีบเลี้ยงและกลีบดอกด้านนอก ใบรูปไข่ ปลายแหลมยาว โคนตัดหรือเว้าตื้น ใบช่วงโคนต้นออกเดี่ยว ๆ ขนาดใหญ่ ยาวได้ถึง 20 ซม. ใบช่วงปลายกิ่งเรียงตรงข้าม ยาว 3–15 ซม. เส้นแขนงใบจำนวนมาก ก้านใบยาว 0.5–3 ซม. ช่อดอกเชื่อมติดก้านใบ 0.5–1.5 ซม. มีได้ถึง 15 ดอก ออกเดี่ยว ๆ หรือเป็นคู่ เรียงเป็นแผงด้านเดียว ก้านดอกยาว 0.3–1 ซม. กลีบเลี้ยงรูปใบหอก ยาวประมาณ 5 มม. ดอกรูปแตร สีเหลือง ยาว 1.6–2 ซม. ปากหลอดกลีบดอกกว้างประมาณ 8 มม. ปากกลีบล่างด้านในมีปื้นกลมสีน้ำตาลอมแดง รังไข่เกลี้ยง ผลโค้ง ยาว 2.5–3.5 ซม.

พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคเหนือที่ดอยสุเทพ ดอยอินทนนท์ และดอยเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ และทุ่งแสลงหลวง จังหวัดพิษณุโลก ขึ้นเกาะตามโขดหินในป่าดิบแล้ง ความสูง 500–1100 เมตร

🔴Microchirita candida C. Puglisi & D. J. Middleton

หยาดขาวลออ  

พบบริเวณ วัดเขาถ้ำระฆังทอง  เขาหินปูน อำเภอแกลง จังหวัดระยอง  ( 18 พย 2021)ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 80 ซม. ลำต้นอวบน้ำ ส่วนบนสีม่วงอมเขียว โคนสีม่วง ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม มีขนประปรายทั้ง 2 ด้าน ดอกสีขาววาว มีแต้มเหลืองที่โคนกลีบปากด้านใน คำระบุชนิด ‘candida’ ตั้งตามลักษณะดอกที่ขาวมีวาว

 

🔴Microchirita chonburiensis D. J. Middleton & C. Puglisi         

    หยาดศรีชล 

พบบริเวณวัดเขาห้ายอด เขาหินปูน อำเภอบ่อทอง จังหวัดชลบุรี (15 กย 2021) ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 30 ซม. ลำต้นอวบน้ำ ส่วนบนสีเขียว โคนสีม่วงอมเขียว ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม 
มีขนและต่อมประปรายทั้ง 2 ด้าน ดอกสีเหลืองสด คำระบุชนิด ‘chonburiensis’ ตั้งให้เป็นเกียรติแก่จังหวัดชลบุรี แหล่งที่พบ

🔴Microchirita elphinstonia (Craib) A.Weber & D.J.Middleton  กบิณฑบุรี บ้านเก่ง

🔴Microchirita formosa D.J.Middleton 

 หยาดเนินมะปราง/ พิษณุโลก เนินมะปราง

พบบริเวณเขตห้ามล่าสัตว์ป่าถ้ำผาท่าพล วัดถ้ำใหญ่นาคราช( 18 สค 2022) อ.เนินมะปราง จ.พิษณุโลก ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 65 ซม. ลำต้นอวบน้ำ สีเขียวอ่อน บริเวณข้อมีสีแดง มีขนสีขาวกระจายห่าง ๆ ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม มีขนสั้นนุ่มทั้ง 2 ด้าน ดอกสีขาว มีแต้มสีเหลืองทั้งบนและล่างในหลอดกลีบดอก คำระบุชนิด ‘formosa’ แปลว่าสวยงาม 

🔴Microchirita fuscifaucia C. Puglisi & D. J. Middleton 

     หยาดเนรมิตร

พบบริเวณเขาหินปูน สำนักสงฆ์ถ้ำเนรมิต ( 17 กย 2021) อำเภอเขาชะเมา จังหวัดระยอง ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 30 ซม. ลำต้นอวบน้ำ สีเขียวเป็นมันวาว ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม มีขนสั้นนุ่มประปรายถึงหนาแน่น

ทั้ง 2 ด้าน ดอกสีขาว คอหลอดกลีบดอกด้านในสีแดงอมม่วงถึงน้ำตาล คำระบุชนิด ‘fuscifaucia’ หมายถึงสีเข้มที่คอหลอดดอก

🔴Microchirita glandulosa C.Puglisi 

             น่าน สองแคว สาคร เขาตำปลาคัง

Similar to Microchirita involucrata (Craib) Yin Z.Wang and M. rupestris (Ridl.) A.Weber & Rafidah) in having bracteate inflorescences. Differs from both in the bracts being fused only at the base (i.e. not divided as in Microchirita involucrata and not fused into a cup as in M. rupestris), in the dimorphic indumentum of sparse, long eglandular hairs and dense short glandular hairs on the leaf (eglandular indumentum in M. involucrata and M. rupestris), and in the tripartite calyx. It differs further from Microchirita involucrata in the serrate margin of the bracts and from M. rupestris in the much smaller size of the bracts. – TYPE: Thailand, Nan, Song Kwaw, Sakoen, Khao Tham Plakang, 750 m, 3 September 2006, Watthana, S. 2126 (holotype QBG; isotype CMU). 

น้ำดับไฟ M.involucrata

หยาดม่วง M.rupestris

คล้ายกับ Microchirita involucrata (Craib) Yin Z.Wang น้ำดับไฟและ M. rupestris (Ridl.) หยาดม่วง A.Weber & Rafidah) มีช่อดอก bracteate แตกต่างจากทั้งสองกาบที่หลอมรวมกันที่ฐานเท่านั้น (กล่าวคือ ไม่แยกกันเหมือนใน Microchirita involucrata และไม่หลอมรวมเป็นถ้วยเหมือนใน M. rupestris) ใน dimorphic indumentum ของขน eglandular ยาวบาง และขนต่อมสั้นหนาแน่นบนใบ (elandular indumentum ใน M. involucrata และ M. rupestris) และในกลีบเลี้ยงไตรภาคี มันแตกต่างไปจาก Microchirita involucrata ตรงขอบฟันเลื่อยของใบประดับ และจาก M. rupestris ในขนาดที่เล็กกว่ามากของใบประดับ – ประเภท: ประเทศไทย น่าน สองแก้ว สาคู เขาถ้ำปลากั้ง 750 ม. 3 กันยายน 2549 วัฒนา ส. 2126 (holotype QBG; isotype CMU)

🔴Microchirita hemratii C.Puglisi 

ศรีเห็มรัตน์/ตาก แม่สอด วัดธรรมอินทนิน

Fig5 A,B ⬇️

A-B ศรีเหมรัตน์     C-Dบุหงาหุบป่าตาด

🔴Microchirita huppatatensis C.Puglisi 

บุหงาหุบป่าตาด /อุทัยธานี ลานสัก เขตห้ามล่าหุบป่าตาด

Fig5 C,D ⬆️

ภาพเปรียบเทียบ 4 ชนิด

A หยาดอุทัย |  Microchirita personata; B บุหงาหุบป่าตาด | M. huppatatensis; 
C ศรีเห็มรัตน์ | M. hemratii; D บุหงาอุ้มผาง | M. lilacina. 

บุหงาหุบป่าตาด หรือ จะเรียกว่า หยาดหุบป่าตาด ก็คงจะได้ 

พรรณไม้เฉพาะถิ่น ดอกสวยของเขาหุบป่าตาด อำเภอลานสัก จังหวัดอุทัยธานี พบมีดอกในช่วงปลายฝน ต้นหนาว IUCN กำหนดให้มีสถานะภาพ CR คือ ใกล้สูญพันธุ์อย่างยิ่ง ยังมีเหลืออยู่ไม่มาก

🔴Microchirita hypocrateriformis C.Puglisi 

สวนสวรรค์ /ชัยภูมิ คอนสาน วัดถ้ำหลวงพ่อ  ถ้ำฮวงโป

มี2สี

🔴Microchirita involucrata (Craib) Yin Z.Wang  

น้ำดับไฟ / สุราษฎร ปัตตานี เขาเต่า

ด้านล่างเป็นชนิดย่อยเฉพาะถิ่นชื่อ ม่วงขนอม Microchirita involucrata var. gigantiflora

Tai cabin ท่าศาลา

🔴Microchirita karaketii D.J.Middleton & Triboun 

บุหงาการเกต /เชียงใหม่ เชียงดาว

🔴Microchirita lilacina C.Puglisi 

บุหงาอุ้มผาง /ตาก อุ้มฝาง

🔴Microchirita limbata C.Puglisi 

ผาผึ้ง /  ชัยภูมิ คอนสาร วัดถ้ำฮวงโป

🔴Microchirita luteola C.Puglisi  เลย หนองหิน สวนสวรรค ผางาม 

Fig.11 A,B,C ⬇️

🔴Microchirita marcanii (Craib) A.Weber & D.J.Middleton สระบุรี มวกเหล็ก

 Fig.11 D,E,F ⬇️

🔴Microchirita micromusa (B.L.Burtt) A.Weber & D.J.Middleton นครนายก สวนโบธานิกมอลตริล

คำหยาด

คำหยาดเป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย มีเขตการกระจายพันธุ์ทางภาคกลาง มักเกิดอยู่บนหินหน้าผา หรือตามโคนต้นไม้ใหญ่บริเวณป่าดิบแล้งใกล้น้ำตกหรือลำธาร ออกดอกเดือนกันยายนถึงพฤศจิกายนเป็นผลเดือนตุลาคมถึงธันวาคม.

 ไม้ล้มลุกปีเดียว ลำต้นเดี่ยวตั้งตรง อวบน้ำและเปราะ ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปรี รูปไข่ หรือรูปไข่กว้าง ช่อดอกคล้ายช่อกระจุกแยกแขนง ออกตามซอกใบของใบแรกจนถึงใบคู่บน ดอกสีเหลืองอมส้ม ภายในหลอดกลีบดอกด้านในก่อนถึงแฉกด้านล่างมีแต้มสีเหลืองเข้มอมส้ม ผลแบบผลแห้งแตก รูปทรง กระบอกแคบ ยาวเรียว ตรงหรือโค้งเล็กน้อย สีเขียวเมื่อแก่เปลี่ยนเป็นสีนํ้าตาลเข้ม เมล็ดขนาดเล็ก รูปกระสวย สีน้ำตาลเข้ม

เขาใหญ่ 

🔴Microchirita mollissima (Ridl.) A.Weber & D.J.Middleton 

มโนราห์ พังงา 

Fig.12 A,B,C ⬇️

🔴Microchirita oculata (Craib) A.Weber & D.J.Middleton หยาดเนตร/ สระแก้ว

Fig.12 D,E,F ⬇️

เอกสารอ้างอิง

https://li01.tci-thaijo.org/index.php/ThaiForestBulletin/article/view/263346

ที่มา : หอพรรณไม้ Forest Herbarium - BKF

🔴Microchirita poomae D. J. Middleton

  หยาดภู่มา
พบบริเวณเขาหินปูน วัดพระพุทธบาท  วัดถ้ำกระบอก อำเภอพระพุทธบาท จังหวัดสระบุรี ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 50 ซม. ลำต้นอวบน้ำ ส่วนใหญ่เกลี้ยง พบบ้างที่มีขนขนาดเล็กประปราย 
ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม เกลี้ยงหรือเกือบเกลี้ยง ดอกสีม่วงแดง มีแถบสีเหลืองตามยาวที่โคนกลีบปากด้านใน คำระบุชนิด ‘poomae’ ตั้งให้เป็นเกียรติแก่ ดร.ราชันย์ ภู่มา อดีตหัวหน้ากลุ่มงานพฤกษศาสตร์ป่าไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ผู้นำเก็บตัวอย่าง

🔴Microchirita personata C.Puglisi  อุทัยธานี ลานสัก เขตห้ามล่าหุบผาตาด

หยาดอุทัย

Fig.13 A,B,C ⬇️

🔴Microchirita purpurea D.J.Middleton & Triboun 

เนตรม่วง  /จันทบุรี แก่งหางแมว  อช.เขาชะเมา

Fig.13 D,E,F ⬇️

🔴Microchirita rupestris (Ridl.) A.Weber & D.J.Middleton หยาดม่วง/ เชียงใหม่ ลำปาง ตาก กาญ ตรัง 

🔴Microchirita striata D.J.Middleton & C.Puglisi ชัยบาดาล/ ลพบุรี ชัยบาดาล

หยาดชัยบาดาล Microchirita striata D. J. Middleton & C. Puglisi 
พบบริเวณเขาหินปูน วัดเขาตำบล (11 ตค 2017)อำเภอชัยบาดาล จังหวัดลพบุรี ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 25 ซม. ลำต้นอวบน้ำ มีขนสากทั่วไป ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม มีขนสั้นนุ่มทั้ง 2 ด้าน ดอกสีเหลือง โคนกลีบปากด้านในมีเส้นสีแดงตามยาว 5 เส้น คำระบุชนิด ‘striata’ หมายถึงแถบเส้นสีแดงที่โคนกลีบปาก

 🔴Microchirita rayongensis C. Puglisi & D. J. Middleton

    หยาดศรีระยอง 

พบบริเวณเขาหินปูน วัดถ้ำเขาประทุนอำเภอเขาชะเมา จังหวัดระยอง ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 30 ซม. ลำต้นอวบน้ำ ส่วนบนสีเขียวอมม่วงแดงถึงเขียว ส่วนโคนสีม่วงแดง 
เกลี้ยง ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม มีขนสั้นนุ่มประปรายถึงหนาแน่นทั้ง 2 ด้าน ดอกสีขาว คอหลอดดอกและโคนกลีบปากด้านในสีเหลืองจาง คำระบุชนิด ‘rayongensis’ 
ตั้งให้เป็นเกียรติแก่จังหวัดระยอง แหล่งที่พบ

🔴Microchirita suwatii D. J. Middleton & C. Puglisi 

หยาดศรีสุวัฒน์

วนอุทยานภูบ่อปิด

พบบริเวณเขาหินปูน อำเภอเมือง จังหวัดเลย ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 30 ซม. ลำต้นอวบน้ำ สีม่วงแดงอมเขียว มีขนประปราย ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม มีขนประปรายทั้ง 2 ด้าน ดอกสีม่วงแดงอมน้ำเงิน โคนกลีบปากด้านในมีแถบสีเหลือง คำระบุชนิด ‘suwatii’ ตั้งให้เป็นเกียรติแก่นายสุวัฒน์ สุวรรณชาติ อดีตเจ้าหน้าที่หอพรรณไม้ผู้ร่วมเก็บตัวอย่างและเป็นผู้ทุ่มเทในการปฏิบัติงานจนถึงวาระเกษียณอายุราชการ

สามารถศึกษางานวิจัยเพิ่มเติมได้ที่ https://li01.tci-thaijo.org/index.php/ThaiForestBulletin

ขอขอบคุณแหล่งที่มาของข้อมูล เพจ หอพรรณไม้ Forest Herbarium – BKF 

🔴Microchirita suddeei D.J.Middleton & Triboun 

สดุดีดาว  / แพร่ ถ้ำพระนางคอย

Fig.15  A,B,C ⬇️

🔴Microchirita tadphoensis C.Puglisi  

ตาดโพธิ /นครพนม ตาดโพธิ์ อชฺ ภูลังกา

Fig.15   D,E,F ⬇️

🔴Microchirita tetsanae C.Puglisi 

ม่วงเทศนา  /   เพชรบูรณ์ วัดถ้ำน้ำบาง

Fig.16  A,B ⬇️

🔴Microchirita thailandica C.Puglisi 

สยาม /ชัยภูมิ วัดถ้ำวัวแดง

Fig.16  C,D,E ⬇️

🔴Microchirita tubulosa (Craib) A.Weber & D.J.Middleton

หยาดสะอางค์  วัดเขาวงกต / นครสวรรค์ ลพบุรี สระบุรี

🔴Microchirita viola (Ridl.) A.Weber & Rafidah 

ม่วงพิสมัย / พังงา

🔴Microchirita woodii D.J.Middleton & Triboun 

มาลัยฟ้อนเล็บ / น่าน   สวนป่าถ้ำผาเติบ

🔴Microchirita personata C. Puglisi 

หยาดลิ้นงาม 

หยาดลิ้นงามเป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย (endemic) พบเฉพาะแถบตะวันตกของไทย จัดอยู่ในสภาวะใกล้สูญพันธุ์อย่างยิ่ง (Critically Endangered)

หยาดลิ้นงามตีพิมพ์เป็นพืชชนิดใหม่ของโลก ในวารสาร Kew Bulletin ของสวนพฤกษศาสตร์คิว เล่มที่ Kew Bull. 71(1)-2: 1 ปี 2016 ตัวอย่างต้นแบบ หมายเลข Middleton, Hemrat, Karaket, Puglisi & Suddee 5688 เก็บ เมื่อวันที่ 14 ตุลาคม ปี 2014 เป็นชนิดที่ผู้วิจัยจัดให้อยู่ในสภาวะใกล้สูญพันธุ์อย่างยิ่ง (Critically Endangered)

คำระบุชนิด “personata” มาจากลักษณะกลีบดอกรูปปากเปิด (bilabiate) ที่กลีบซีกบนและซีกล่างอยู่ชิดกันมากเนื่องจากกลีบซีกล่างโค้งนูนขึ้น (personate corolla)

🔴𝑀𝑖𝑐𝑟𝑜𝑐ℎ𝑖𝑟𝑖𝑡𝑎 𝑠𝑖𝑚𝑖𝑎 D. J. Middleton, Thananth., Tetsana & Suddee 

หยาดวานรพักตร์ 

พบบริเวณเขาหินปูน วัดทุ่งสิงโต อำเภอเมือง จังหวัดลพบุรี ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 30 ซม. ลำต้นอวบน้ำ สีม่วงแดงเข้มตลอดต้น มีขนสั้นหนาแน่น ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม ยกเว้นใบที่โคนต้น เรียงเวียน มีขนสั้นนุ่มหนาแน่นทั้ง 2 ด้าน หลอดกลีบดอกด้านนอกส่วนบนสีม่วงแดง ส่วนล่างสีเหลืองสด ด้านในแฉกกลีบดอกและหลอดกลีบดอกส่วนบนสีม่วงแดง ส่วนล่างมีแถบสีเหลืองสดและม่วงแดงเข้มสลับกัน โคนหลอดกลีบดอกด้านในมีเส้นสีม่วงจางและเข้มสลับกัน คำระบุชนิด ‘𝑠𝑖𝑚𝑖𝑎’ เป็นภาษาละตินที่หมายถึงลิง มาจากลักษณะของดอกที่ดูคล้ายหน้าลิงเมื่อมองจากด้านหน้า ตัวอย่างต้นแบบ 𝑇𝑒𝑡𝑠𝑎𝑛𝑎, 𝑃𝑢𝑢𝑑𝑗𝑎𝑎, 𝐾𝑒𝑟𝑑𝑘𝑎𝑒𝑤, 𝐻𝑒𝑚𝑟𝑎𝑡 & 𝐽𝑖𝑟𝑎𝑘𝑜𝑟𝑛 2785 เก็บรักษาไว้ที่หอพรรณไม้

ที่มา : หอพรรณไม้ Forest Herbarium - BKF 

#พืชชนิดใหม่ #พืชสกุลหยาด #พฤกษศาสตร์ #ไทย #ลพบุรี

หยาดอรทัย พืชชนิดใหม่ของโลกในสกุลหยาด

🔴Microchirita orathaiae Suddee, D. J. Middleton, Tetsana & Puudjaa 

หยาดอรทัย 

พบบริเวณเขาหินปูน อำภอเขาชะเมาจังหวัดระยอง ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 40 ซม. ลำต้นอวบน้ำ ส่วนบนสีเขียว โคนสีม่วง เกือบเกลี้ยงถึงมีขนยาวห่างประปราย ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม ยกเว้นใบที่โคนต้น เรียงเวียน มีขนประปรายถึงหนาแน่นทั้ง 2 ด้าน ดอกม่วงแดงอมน้ำเงิน หลอดกลีบดอกค่อนข้างแบน ทำให้ปากหลอดกลีบดกมีความกว้างมากกว่าสูง โคนหลอดกลีบดอกด้านในสีเหลืองอ่อน คำระบุชนิด ‘orathaiae’ ตั้งให้เป็นเกียรติแก่นางอรทัย เกิดแก้ว ช่างศิลป์ประจำหอพรรณไม้ ซึ่งวาดภาพทางพฤกษศาสตร์ให้กับโครงการพรรณพฤกษชาติประเทศไทย (Flora of Thailand) มาอย่างยาวนาน ตัวอย่างต้นแบบ Tetsana, Suddee, Puudjaa, Thananthaisong, Hemrat, Phankien & Daonurai 2256 เก็บรักษาไว้ที่หอพรรณไม้

🔴Microchirita radiata  D.J.Middleton, Daonurai, Poompayak & Suddee หยาดพระโพธิสัตว์ 

วัดถ้ำพระโพธิสัตว์ สระบุรี  9 ตค  2024

🔴Microchirita puglisiae  D.J.Middleton, Daonurai, Poompayak & Suddee หยาดถ้ำกระบอก

วัดเขาวง วัดถ้ำกระบอก สระบุรี

🔴Microchirita sp.

ม่วงเมืองเลย

ม่วงเมืองเลย Microchirita sp. (Gesneriaceae) จากวนอุทยานภูบ่อบิด อำเภอเมือง จังหวัดเลย ไม้ล้มลุกขึ้นตามหน้าผาหินปูน ลำต้นอวบน้ำ กลีบดอกเชื่อมกันเป็นหลอด ดอกสีม่วงเข้ม มีแถบสีเหลืองภายในหลอดกลีบดอก เป็นชนิดที่อยู่ระหว่างการตั้งชื่อตีพิมพ์ของผู้เชี่ยวชาญ

* ทีมสำรวจพรรณไมภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

🔴Microchirita sp.

ดาดนวล

จากเขาหินปูน อำเภอวังสะพุง จังหวัดเลย ไม้ล้มลุกขึ้นตามหน้าผาหินปูน ลำต้นอวบน้ำ กลีบดอกเชื่อมกันเป็นหลอด ดอกสีขาวนวล มีแถบสีเหลืองภายในหลอดกลีบดอก เป็นชนิดที่อยู่ระหว่างการตั้งชื่อตีพิมพ์ของผู้เชี่ยวชาญ

* ทีมสำรวจพรรณไม้ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

Epithema

Epithemais a genus of plants in the family Gesneriaceae and subfamilyDidymocarpoideae. Species range from western tropical Africa to Uganda, tropical and subtropical Asia, and New Guinea. 

Epithema tenue C.B.Clarke. A. Habit. B. Inflorescence. C. Calyx. D. Flower opened out. E. Stigma lateral view. F. Fruit showing seeds, placenta and operculum. G. Seeds. Scale bars: A = 10 cm; B = 5 mm; C, F = 3 mm; D = 6 mm; E = 1 mm; G = 0.5 mm. Drawn by Claire Banks from Letouzy 7722 (A, B), Letouzy 13973 (D, E) and Sita 2886 (C, F, G). 

20 species are accepted.

• Epithema benthamii C.B.Clarke/Central Malesia to W. New Guinea.
• Epithema carnosum Benth./Himalaya to E. India and S. China to Indo-China
• Epithema ceylanicum Gardner /  เลย  หินผางาม
• Epithema dolichopodum Hilliard & B.L.Burtt/Borneo (Sabah) to Philippines (Palawan).
• Epithema horsfieldii (R.Br.) DC./Jawa to Sulawesi.
• Epithema involucratum (Roxb.) B.L.Burtt/Central & S. Malesia
• Epithema longipetiolatum (Merr.) Hilliard & B.L.Burtt/Sulawesi to W. New Guinea
• Epithema longitubum Hilliard & B.L.Burtt/Lesser Sunda Islands (Flores, Timor)
• Epithema madulidii Hilliard & B.L.Burtt/Philippines (Palawan: Coron Island)
• Epithema membranaceum (King) Kiew
• Epithema parvibracteatum Hilliard & B.L.Burtt/ malaysia
• Epithema philippinum (Hilliard & B.L.Burtt) Bransgr./Philippines (Mindanao)
• Epithema pusillum (C.B.Clarke) Bransgr./India (Maharashtra).
• Epithema rennellense Hilliard & B.L.Burtt/Solomon Islands (Solomon Islands)
• Epithema sarawakense Hilliard & B.L.Burtt/Sumatera (Pulau Enggano), Borneo
• Epithet saxatile Blume/Indo-China to W. & Central Malesia.
• Epithema steenisii Hilliard & B.L.Burtt/N. Sumatera
• Epithema strigosum (C.B.Clarke) Hilliard & B.L.Burtt/W. Sumatera
• Epithema tenerum (C.B.Clarke) Hilliard & B.L.Burtt/Sulawesi.
• Epithema tenue C.B.Clarke/W. Tropical Africa to Uganda and N. Angola. 

มีรายงานในไทยแล้ว 3 ชนิด

🔵 Epithema carnosum Benth./

Native to:

Andaman Is., Assam, Bangladesh, China South-Central, China Southeast, East Himalaya, Hainan, India, Laos, Myanmar, Nepal, Nicobar Is., Thailand, Vietnam, West Himalaya  Indo-China

🔵 Epithema ceylanicum Gardner 

Native to:

Andaman Is., Cambodia, India, Laos, Myanmar, Philippines, Sri Lanka, Taiwan, Thailand, Vietnam

หูหมีศรีลังกา 

พืชล้มลุกในวงศ์ชาฤๅษี (Gesneriaceae) จากสวนหินผางาม จังหวัดเลย มักพบขึ้นตามเขาหินปูน (ขอขอบคุณข้อมูล Dr. David Middleton)

: รายงานจากภาคสนาม ทีมสำรวจพรรณไม้ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

Epithema ceylanicum Gardner. Flowers. (Photo: Preecha Karaket) 

ภาพ Noi Guinnett เขาหินปูน สระบุรี พย 24

หูเสือ หูหมี หูเลียงผา รางผึ้ง แล้วแต่จะเรียก เป็นชนิด เป็นชาฤาษีเกาะตามหินน้ำตกน้อยกรุงชิงอีกตัว @piyapong

🔵 Epithema membranaceum (King) Kiew

Native to:

Malaya, Sumatera, Thailand

เจอทางภาคใต้และภาคตะวันออก

🔵 Epithema parvibracteatum Hilliard & B.L.Burtt/ 

Native to:  Malaya

น่าจะมีโอกาสเจอทางชายแดนภาคใต้

Tribounia

พืชสกุลใหม่ในวงศ์เทียนหิน-พรมกำมะหยี่

Tribounia is a genus of flowering plants belonging to the family Gesneriaceae . It is native to Thailand.

Known species, according to Kew.

• Tribounia grandiflora D.J.Middleton
• Tribounia venosa (Barnett) D.J.Middleton

The genus name of Tribounia is in honour of Pramote Triboun (fl. 1990 – 2002), a Thai botanist at the Thailand Institute of Scientific and Technological Research.It was first described and published in Taxon Vol.61 on page 1287 in 2012. 

ชื่อสกุลของ Tribounia ตั้งขึ้นเพื่อเป็นเกียรติแก่ปราโมทย์ ไตรบูน (ชั้น พ.ศ. 2533 – 2545) นักพฤกษศาสตร์ชาวไทยประจำสถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย ได้รับการอธิบายและตีพิมพ์ครั้งแรกใน Taxon เล่มที่ 61 หน้า 1287 ในปี พ.ศ. 2555

1) ม่วงไตรบุญ หยาดฟ้า Tribounia venosa (Barnett) D.J.Middleton

  

ทองผาภูมิ ตค24

ม่วงไตรบุญ (Tribounia)เป็น new genus of Gesneriaceae from Thailand; ปี 2012

 ไม้ล้มลุก สูง 30–40 ซม. มีขนปลายม้วนงอคล้ายตะขอและขนต่อมตามลำต้น แผ่นใบทั้งสองด้าน ช่อดอก กลีบเลี้ยงและกลีบดอกด้านนอก และผล ใบรูปไข่ ยาว 3–9.2 ซม. ปลายแหลมยาว โคนเว้ารูปหัวใจ ขอบจักซี่ฟันหรือจักมน เส้นแขนงใบข้างละ 5–9 เส้น ก้านใบยาว 3–10 ซม. ช่อดอกยาว 9–17 ซม. ก้านช่อยาว 4–9.5 ซม. ก้านดอกยาว 1–1.4 ซม. กลีบเลี้ยงรูปขอบขนาน ยาว 3.5–4.5 มม. ปลายแหลมยาว ดอกยาว 2–2.5 ซม. หลอดกลีบดอกยาวประมาณ 1 ซม. กลีบรูปรีกว้างเกือบกลม คู่บนกว้างประมาณ 9 มม. ยาวประมาณ 7 มม. กลีบล่างเล็กกว่ากลีบปากบนเล็กน้อย ขอบกลีบมีต่อม ก้านชูอับเรณูยาวประมาณ 2.5 มม. เกสรเพศผู้ที่เป็นหมันยาวเท่า ๆ อันที่สมบูรณ์ ไม่มีอันที่ลดรูป รังไข่ยาวประมาณ 6 มม. ก้านสั้น ผลยาว 2–3 ซม.

พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคเหนือ ภาคกลาง และภาคตะวันตกเฉียงใต้ ขึ้นตามเขาหินปูนเตี้ย ๆ ความสูงไม่เกิน 200 เมตร

ชื่อพ้อง: Didymocarpus venosus Barnett

ชื่ออื่น: ม่วงไตรบุญ, หยาดฟ้า (ทั่วไป)

2) ม่วงไตรบุญดอกใหญ่ Tribounia grandiflora 

ม่วงไตรบุญดอกใหญ่ Tribounia grandiflora D.J. Middleton

ม่วง

ไตรบุญดอกใหญ่ เป็นพืชถิ่นเดียวของไทย พบกระจายห่าง ๆ เฉพาะทางภาคตะวันตกเฉียงใต้แถบจังหวัดกาญจนบุรี ขึ้นตาม

เขาหินปูนเตี้ย ๆ ระดับความสูงไม่เกิน 100 เมตร 

Didymocarpus

Didymocarpusis a genus of flowering plants in the family Gesneriaceae and typical of the tribe Didymocarpeae. There are about 100 known species distributed in India, Nepal, Bhutan, Myanmar, southern China, Vietnam, Laos, Cambodia, Thailand, and the Malay Peninsula, with one species extending up to northern Sumatra. Some members of the genus are known for their medicinal properties, especially to cure diseases related to the kidneys.

Five new species of Didymocarpus are described from Thailand: Didymocarpus brevicalyx Nangngam & D.J.Middleton, Didymocarpus formosus Nangngam & D.J.Middleton, Didymocarpus kasinii Nangngam & D.J.Middleton, Didymocarpus pauciflorus Nangngam & D.J.Middleton and Didymocarpus tribounii Nangngam & D.J.Middleton. Full descriptions, distributions, ecology, phenology and colour plates are provided for all taxa.

🔴Didymocarpus brevicalyx Nangngam & D.J.Middleton

 🔴Didymocarpus formosus Nangngam & D.J.Middleton

🔴Didymocarpus kasinii 

Nangngam & D.J.Middleton

🔴Didymocarpus pauciflorus Nangngam & D.J.Middleton  

กระดิ่งดอกเล็ก

พืชอิงอาศัยหายากจากป่าดิบเขาอุ้มผาง

          พืชอิงอาศัยบนเปลือกต้นไม้ใหญ่ ลำต้นสั้น ใบเรียงตรงข้าม 2-3 คู่ ใบที่อยู่ตรงข้ามกันมักมีขนาดไม่เท่ากัน พบบ้างที่เรียงเป็นวงรอบ 3 ใบ ที่โคนต้น ช่อดอกออกที่ปลายยอด มีดอกจำนวนน้อย (pauciflorus = few-flowered inflorescence) ดอกสีชมพูอ่อน แฉกกลีบดอก 3 กลีบล่าง มีเส้นสีแดงกลางแฉกกลีบด้านใน กระดิ่งดอกเล็กเป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย (endemic) พรรณไม้ต้นแบบ D. J. Middleton, P. Karaket, S. Suddee & P. Triboun 5272 เก็บจากอุทยานแห่งชาติเขาแหลม กาญจนบุรี

ทีมสำรวจพรรณไม้อุ้มผาง

เอกสารอ้างอิง: 

Nangngam, P. & Middleton, D. J. 2014. Five new species of Didymocarpus (Gesneriaceae) from Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany) 42: 35–42.

🔴Didymocarpus tribounii 

Nangngam & D.J.Middleton.

กระดิ่งใบกลม

กระดิ่งใบกลม กระดิ่งไตรบุญ  จากเขาหินปูนเชียงดาว อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ไม้ล้มลุกขึ้นตามซอกหิน ใบเรียงตรงข้าม ดอกออกเป็นช่อ กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอด สีม่วงอมชมพู ออกดอกช่วงหน้าฝน เป็นพรรณไม้ชนิดใหม่ของโลก ตีพิมพ์ในวารสาร Thai Forest Bulletin (Botany) 42: 40 ปี 2014 คำระบุชนิด ‘tribounii’ ตั้งให้เป็นเกียรติแก่ ดร. ปราโมทย์ ไตรบุญ ผู้เชี่ยวชาญพืชวงศ์ชาฤๅษีของไทย 

ขอขอบคุณ ผศ.ดร. ปราณี นางงาม

🔴Didymocarpus biserratus 

Barnett

ข้าวก่ำผา 

พรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย (endemic) พบทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

.

ข้าวก่ำผาเป็นไม้ล้มลุกอายุหลายปี ใบเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก ใบที่เรียงตรงข้ามขนาดไม่เท่ากัน (anisophyllous) รูปรีถึงรูปวงกลม กว้าง 3-9 ยาว 6-14 ซม. ปลายแหลมถึงมน โคนมนกลมถึงรูปหัวใจ ขอบจักฟันเลื่อยซ้อน แผ่นใบหนาคล้ายแผ่นหนัง ด้านล่างมีขน ช่อดอกออกที่ปลายยอดหรือซอกใบใกล้ปลายยอด กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมกันเป็นหลอดรูประฆัง กลีบดอกเชื่อมกันเป็นหลอดรูปทรงกรวย สีม่วงเข้ม มีเส้นสีขาวตามยาว ทั้งกลีบเลี้ยงและกลีบดอกเกลี้ยง

.

ตัวอย่างต้นแบบ Smitinand 1870 เก็บโดย ศ. ดร.เต็ม สมิตินันทน์ จากอุยานแห่งชาติภูกระดีง จังหวัดเลย เมื่อวันที่ 20 สิงหาคม 1954

.

ขอขอบคุณ ผศ. ดร.ปราณี นางงาม แห่งมหาวิทยาลัยนเรศวร ผู้เชี่ยวชาญพืชสกุล Didymocarpus ของไทย สำหรับชื่อพฤกษศาสตร์

เอกสารอ้างอิง:

Nangngam, P. & Maxwell, J. F. 2013. Didymocarpus (Gesneriaceae) in Thailand. Gardens’ Bulletin Singapore 65(2): 185–225.

ที่มา : หอพรรณไม้ Forest Herbarium - BKF

🔴Didymocarpus  insulsus

Craib

กำปองดิน

พรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย (endemic) พบทางภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

กำปองดินเป็นไม้ล้มลุกอายุหลายปี ใบเรียงเป้นวงรอบ 3 ใบ ขนาดไม่เท่ากัน รูปรีถึงรูปขอบขนาน กว้าง 6.5-13.5 ยาว 9.5-20 ซม. ปลายมน โคนรูปลิ่ม ขอบจักฟันเลื่อยถี่ไม่เป็นระเบียบ แผ่นใบกึ่งหนาคล้ายแผ่นหนัง ด้านบนมีขนประปราย ด้านล่างเกลี้ยง ช่อดอกออกตามซอกใบ กลีบเลี้ยง 5 กลีบ แยกจากกัน กลีบดอกเชื่อมกันเป็นหลอดรูปทรงกรวย สีม่วงจางถึงม่วงแดง ฝักรูปทรงกระบอกแคบ

ตัวอย่างต้นแบบ Unknown collector 93 เป็นตัวอย่างที่ได้จากการเพาะเมล็ดที่ส่งไปที่แอเบอร์ดีนโดยหมอคาร์ ซึ่งออกดอกในเดือนตุลาคม ปี 1925 โดยในเอกสารตีพิมพ์ครังแรกได้ระบุไว้ว่า  plant from Thailand cultivated in Aberdeen from seeds received from Dr. A.F.G. Kerr which flowered in Aberdeen in October 1925 ในอดีตมีพรรณไม้หลายชนิดที่ถูกตีพิมพ์เป็นชนิดใหม่จากต้นที่ได้จากการเพาะเมล็ด บางครั้งไม่ได้เก็บเมล็ดมาโดยตรงจากต้นนั้น ๆ แต่เมล็ดได้ติดมากับต้นอื่น ๆ ที่นำมาปลูกลงกระถาง เมื่อต้นไม้โตขึ้นนักพฤกษศาสตร์ก็ไม่ได้ถอนทิ้ง ปล่อยให้เจริญเติบโต ออกดอก ออกผล จนทราบว่าเป็นชนิดใหม่ มีหลายชนิดได้จากกระถางต้นไม้ของหมอคาร์

ขอขอบคุณ ผศ. ดร.ปราณี นางงาม ผู้เชี่ยวชาญพืชสกุล Didymocarpus ของไทยแห่งมหาวิทยาลัยนเรศวร สำหรับชื่อพฤกษศาสตร์

เอกสารอ้างอิง:

Nangngam, P. & Maxwell, J. F. 2013. Didymocarpus (Gesneriaceae) in Thailand. Gardens’ Bulletin Singapore 65(2): 185–225.

🔴Didymocarpus aureoglandulosus C.B.Clarke

ดอกกระดิ่ง

Fig 1A ดอยสุเทพ-ปุย แจ้ซ้อน ดอยลาง ดอยภูคา สิงหาคม-กันยายน

🔴Didymocarpus bicolor Craib

ดอกสองสี

Fig 1B  ภูหลวง ภูเรือ   September-november

🔴Didymocarpus biserratus Barnett

ดอกใบหยัก

Fig 1C แหลมวังกวาง ภูกระดึง August-September

🔴Didymocarpus corchorifolius Wall. ex A.DC.

กระดิ่งดอกขาว

Fig 1D เขาน้ำค้าง สงขลา เบตง  August-september

🔴Didymocarpus dongrakensis B. L. Burtt

ข้าวก่ำดงรัก, ม่วงดงรัก

Fig 2A   เขตรักษาพันนธุ์สัตว์ป่าพนมดงรัก    ศรีษะเกษ  กรกฎาคม-สิงหาคม

Didymocarpus epithemoides B.L.Burtt

ม่วงเขาใหญ่

Fig 2B  เขาเขียว เขาใหญ่  กรกฎาคม- สิงหาคม

🔴Didymocarpus inflatus J. F. Maxwell &

Nangngam

ชมพูภูหิน

Fig 2C น้ำตหแม่กำปอง แม่ออน เชียงใหม่  ภูหินร่องกล้า  สิงหาคม-กันยายน

🔴Didymocarpus jaesonensis Nangngam & J. F. Maxwell

ข้าวก่ำผาแจ้ซ้อน

Fig 4A แจ้ซ้อน ลำปาง August-September

🔴Didymocarpus kerrii Craib

กำปองดอกเล็ก

Fig 4B อ่างกา แจ้ซ้อน ภูคา july-september

🔴Didymocarpus newmannii B.L.Burtt

ข้าวตอกฤๅษี

Fig4C เขาคิชกูฏ june-july

🔴Didymocarpus megaphyllus Barnett

พวงสายรุ้ง

Fig4D น้ำตกสายรุ้ง ตรัง คีรีวง เขาหลวง august-october

🔴Didymocarpus ovatus Barnett

เทียนหิน

Fig6A  น้ำตกโยง นครศรีธรรมราช น้ำตกโตนงาช้าง สงขลา august- november

🔴Didymocarpus payapensis Ngangam & J. F. Maxwell

ม่วงพายัพ

Fig6B ดอยสุเทพ-ปุย แม่งาว ลำปาง ขุนตาล น้ำตกห้วยทราย อุตรดิษถ์

september-november

🔴Didymocarpus purpureopictus Craib

ประดับผา

Fig6C บางหมาป่า แม่ฮ่องสอน น้ำตกมหิดล สุเทพ-ปุย ดอยภูคา ภูเรือ ภูหลวง

🔴Didymocarpus tristis Craib

ระยับหมอก

Fig6D เขาคิชกูฏ เขาพระบาท เขาสอบดาว

August-September

🔴Didymocarpus biserratus Barnett

ข้าวก่ำผา 

เป็นพืชชนิดใหม่ของโลกที่พบในประเทศไทย ตีพิมพ์เมื่อปี ค.ศ. 1961 มักพบขึ้นตามก้อนหินทรายหรือหน้าผาหินทรายที่ชื้นแฉะ ลักษณะเด่นที่แตกต่างจากชนิดอื่นในสกุลเดียวกันคือกลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเป็นหลอด ความยาวแฉกที่ปลายหลอดสั้นกว่าความยาวหลอดมาก

: รายงานจากภาคสนาม ทีมสำรวจพรรณไม้ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

🔴 Didymocarpus geesinkianus B. L. Burtt

เทียนเขาพ่อตา

ระนอง เขาพ่อตาหลวงแก้ว  june

🔴Didymocarpus wattianus Craib

ม่วงดอกใหญ่

น้ำตกมหิดล  สุเทพปุย ดอยภูคา

September

Chayamaritia

Chayamaritia is a genus of flowering plants belonging to the family Gesneriaceae.

Its native range is Indo-China.

Species:

• Chayamaritia banksiae D.J.Middleton Laos
• Chayamaritia smitinandii (B.L.Burtt) D.J.Middleton Thai
• Chayamaritia vietnamensis F.Wen, T.V.Do, Z.B.Xin & S.Maciej.; Vietnam
• 
  

คำหยาดสมิตินันทน์

Chayamaritia smitinandii (B. L. Burtt) D. J. Middleton 

@ Khao Yai NP

November 2024

เขาใหญ่

Henckelia

Henckelia is a genus of flowering plants in the family Gesneriaceae. Many of its species were formerly placed in Didymocarpus sect. Orthoboea and in the genus Chirita.Many species formerly placed in Henckelia have been moved to Codonoboea and Loxocarpus.

Henckelia species are found in Thailand, particularly in northern Thailand. Five new species, including H. amplexifolia, H. nakianensis, and H. dasycalyx, were described from Thailand, with H. dasycalyx being from Northern Thailand. The genus as a whole is found in various regions, including Sri Lanka, southern and northeastern India, Nepal, Bhutan, southern China, northern Laos, northern Vietnam, and northern Thailand. 

ม่วงผักกาด

🔵Henckelia anachoreta (Hance) D.J.Middleton & Mich. Möller

▫️ ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 35 ซม. ▫️ ใบเรียงตรงข้ามห่าง ๆ รูปรี รูปขอบขนาน หรือแกมรูปไข่ ยาวได้ถึง 20 ซม. โคนกลมหรือเว้าตื้น เบี้ยว ขอบจักฟันเลื่อย แผ่นใบมีขนประปรายทั้งสองด้าน ก้านใบยาวได้ถึง 7 ซม. ▫️ ช่อดอกมี 1–7 ดอก ก้านช่อสั้นหรือยาวได้ถึง 8 ซม. ▫️ ใบประดับรูปไข่หรือแกมรูปขอบขนาน ยาว 0.5–1.5 ซม. มีขนครุย ก้านดอกยาว 0.5–1.8 ซม. หลอดกลีบเลี้ยงยาวได้ถึง 1.4 ซม. กลีบรูปสามเหลี่ยม ยาว 3–7.5 มม. มีขนประปรายด้านนอก หลอดกลีบดอกสีขาว ยาว 2.5–4 ซม. ▫️ กลีบสีขาวอมม่วง ด้านในมีปื้นสีเหลือง กลีบล่างยาว 1.2–1.5 ซม. เกสรเพศผู้ยาวประมาณ 1.2 ซม. เกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน 2–3 อัน ยาว 3–5 มม. รังไข่ยาว 2–3 ซม. ยอดเกสรเพศเมียพูล่างจัก 2 พู ยาว 3.5–4.5 มม. ▫️ ผลยาว 7.5–17 ซม.

พบที่อินเดีย จีนตอนใต้ พม่า ลาว เวียดนามตอนบน ในไทยพบทางภาคเหนือภาคกลาง และภาคตะวันออกเฉียงใต้ ขึ้นตามโขดหินในป่าดิบแล้ง และป่าดิบเขา ความสูงถึงประมาณ 1300 เมตร

🔵Henckelia nakianensis Sirim., J.Parn. & Hodk.

Henckelia nakianensis Sirim., J. Parn. & Hodk.: A-B. Habit; C. Upper leaf surface; D. Lower leaf surface; E. Inflorescence; F-G. Flowers; H. Gynoecium; I. Anthers; J. Fruits. Photographs: A-B., E. & G. by Wittaya Pongamornkul; C-D., F. & H-J. by Sukontip Sirimongkol.

เศวตบาลา

🔵Henckelia crinita (Jack) Spreng.

แตรบาลา

🔵Henckelia filicalyx B.L.Burtt

ไอกระดิง

🔵Henckelia inaequalis (Ridl.) A.Weber

ล้านเต่า สาวบาลา

🔵Henckelia platypus (C.B.Clarke) A.Weber

จรกา

🔵Henckelia reptans (Jack) Spreng.

ม่วงบาลา

🔵Henckelia rugosa (Ridl.) A.Weber

Aeschynanthus ไก่แดง

Aeschynanthus is a genus of about 150 species of evergreen subtropical and tropicalplants in the family Gesneriaceae. They are usually trailing epiphytes with brightly colored flowers that are pollinated by sunbirds. The genus name comes from a contraction of aischuno (to be ashamed) and anthos (flower).^[2] The common name for some species is lipstick plant, which comes from the appearance of the developing buds emerging from the calyces. A full list of the accepted species and their synonyms can be found in the Smithsonian Institution's World Checklist of Gesneriaceae.

พิศชมพู ชมพูพัชราภา

🟣Aeschynanthus gracilis C. S. P. Parish ex C. B. Clarke 

พืชอิงอาศัยจากป่าพรุทุ่งนาน้อย เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรด้านตะวันออก อำเภออุ้มผาง จังหวัดตาก ลำต้นห้อยลง ใบอวบน้ำ มีขน ดอกสีชมพู กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอด กลีบปากมีประและแต้มสีม่วงแดง มีเขตการกระจายพันธุ์ตั้งแต่แถบหิมาลัยด้านตะวันออกถึงจีนตอนใต้และภูมิภาคอินโดจีน คำระบุชนิด ‘gracilis’ แปลว่า ผอมบาง เพรียวสวย

ขอขอบคุณ:

Dr David Middleton สำหรับชื่อพฤกษศาสตร์

ดร.อัจฉรา ตีระวัฒนานนฺท์ สำหรับภาพถ่ายที่สวยงาม

Epiphytic with hanging stems, most parts villose; leaves to 3.5 cm long; inflorescence 1-flowered; calyx lobes free to base; corolla pink, 2–3 cm long; lower lobe 0.5–1 cm, recurved; anterior filaments ca 2 cm long; style sparsely glandular pubescent; capsule 9–15 cm; seeds ca 1 mm, with 1 appendage hair at both ends, ca 2 cm long. 

Dist. India, Nepal, Bhutan, Banghladesh, S China, Myanmar, N Vietnam and SW Thailand (Kanchanaburi), in mixed deciduous and dry evergreen forests, to 200 m.

กาฝากก่อตาหมู

🟣Aeschynanthus mannii Kurz

Location : Lurh tlang, Mizoram near Myanmar border

ไก่กุ่น

🟣Aeschynanthus fecundus P.Woods

Epiphytic shrub, glabrous; leaves 2–8.5 cm long; inflorescence sessile, 1–2-flowered; calyx lobes free to base, lobes narrow; corolla green-yellow below, darker at apex, lobes red to red-brown, 1.5–2 cm long, tufted pubescent inside at base, lateral lobes not recurved, lower lobe 1.3–2.3 mm; anterior filaments 0.8–1 cm long; style sparsely glandular pubescent; capsule 3.5–11 cm; seeds 2–2.5 mm; apical appendage 1, 2–2.8 mm long; hilar appendages 11–18, 1.2–1.5 cm long

Dist. Peninsular Malaysia and Thailand (Ranong) in evergreen forest at low altitudes.

ไก่เขา

🟣Aeschynanthus superbus C. B. Clarke

The native range of this species is Bhutan to China (W. & SE. Yunnan) and Indo-China. It is an epiphytic or lithophytic chamaephyte and grows primarily in the wet tropical biome.

ไม้พุ่มอิงอาศัย ใบรูปรีถึงรูปใบหอก หรือแกมรูปไข่กลับ ยาว 8–22 ซม. ก้านใบยาว 0.5–1.8 ซม. ก้านช่อดอกยาว 1–4 ซม. มี 5–15 ดอก ใบประดับสีแดง ติดทน รูปรี ยาว 4–6 ซม. ก้านดอกยาว 0.8–1.3 ซม. กลีบเลี้ยงแยกจรดโคน รูปรีหรือรูปขอบขนาน ยาว 1.4–4 ซม. ดอกสีแดง หลอดกลีบดอกยาว 5.5–8.5 ซม. มีริ้วสีเข้ม ด้านในมีขนต่อม กลีบบนยาว 1.1–2 ซม. แฉกลึก 5–8 มม. กลีบล่างคู่ข้างยาว 1–2 ซม. กลีบกลางบานออก ยาว 1–1.6 ซม. พับงอกลับ เกสรเพศผู้คู่หน้ายาว 3.7–4 ซม. รังไข่มีขนต่อม ก้านเกสรเพศเมียยาว 0.6–1.8 ซม. ผลยาว 32–50 ซม. ขนยาว 4–8 มม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ว่านไก่แดง, สกุล)

พบที่อินเดีย ภูฏาน จีนตอนใต้ พม่าตอนบน และภาคเหนือของไทยที่เชียงใหม่และน่าน ขึ้นบนต้นไม้ในป่าดิบเขา ความสูง 900–1700 เมตร

🟣Aeschynanthus acuminatus Wall. ex A. DC. 

Epiphytic shrub, glabrous; leaves 3.5–13 cm long; inflorescence 2–5-flowered, peduncle 0.8–4.5 cm; calyx lobes free to base, recurved; corolla green-yellow, 1.5–2.5 cm long, glandular hairs inside at base, lateral lobes recurved, lower lobe 5–9 mm, recurved; anterior filaments 2.5–4 cm long; style glabrous; capsule 10–22 cm; seeds 0.7–1.4 mm, with 1 appendage hair at both ends, ca 3 mm long. 

Dist. India, S China, Taiwan, Myanmar and Vietnam. In Thailand recorded from northern, northeastern, southwesternาง and upper peninsular in dry evergreen and evergreen forest, 100–1,300 m.

เอื้องหงอนไก่

🟣Aeschynanthus fulgens Wall. ex R. Br. 

Epiphytic shrub, globrous; leaves 4–17 cm long; inflorescence sessile, up to 16 flowers;calyx lobes united, variable; corolla red-orange, 4–7 cm long, outside pubescent, inside sparsely pubescent, lower lobe 0.5–1.4 cm, recurved; anterior filaments 2.5–5 cm long; style glabrous to glandular pubescent; capsule 16–42 cm; seeds 0.8–2 mm, with 1 appendage hair at both ends, apiclal one 1.5–2.5 mm long, hilar appendage 1.4–3.5 cm long.

Dist. Myanmar, S China, Indochina, Peninsular Malaysia and most parts of Thailand in dry evergreen, montane and evergreen forests, to 1,350 m.

🟣Aeschynanthus garrettii Craib 

Epiphytic shrub, glabrous with papery ridges, more or less purple; leaves to 7 cm long; inflorescence sessile, 1-flowered; calyx lobes free to base, lobes oblong to linear; corolla red-orange, 3–4 cm long, glandular pubescent inside at base; lower lobe 5.5–7.5 mm, recurved; anterior filaments 2.7–3 cm long; style glabrous; capsule 6.5–11.5 cm; seeds 1–1.3 mm, with 1 short and stout appendage hair at both ends, ca 1 mm long. 

Dist. Endemic to Thailand, known only from Chiang Mai in montane forest, Hala Bala 1,500–2,500 m.

🟣Aeschynanthus humilis Hemsl.

Aeschynanthus humilis Hemsl. Epiphytic, sparsely pubescent on most parts; leaves 1–5 cm long; inflorescence 1–4-flowered;calyx lobes united at base; corolla red, 1.5–2.8 cm long; lower lobe 2.5–6.5 mm, slightly spreading; anterior filaments 2.2–2.5 cm long; style sparsely glandular pubescent; capsule 3.7–11 cm; seeds 1.6–2.3 mm, with 1 appendage hair at both ends, ca 1.4 cm long. 

Dist. S China and Laos, in Thailand recorded from Nan, Phitsanulok and Loei, in Montain forest, 1,000–1,650 m.

ย่านไก่แดง

🟣Aeschynanthus pulcher (Blume) G. Don

Epiphytic shrub, pendulose, glabrous; leaves 2.2–12 cm long; inflorescence sessile, 1-flowered, often paired; calyx lobes free tobase, lobes narrow; corolla red-orange with dark lines above, pubescent, 2–3.2 cm long; lower lobe 2.7–6 mm, not spreading or recurved; anterior filaments 2–3 cm long; style glandular pubescent; capsule 19–25 cm; seeds 1–1.5 mm, warty; apical appendage hair 1, 1–3.8 cm long, hilar appendages 2, 1.5–3 cm long. 

Dist. S China and Myanmar, in Thailand recorded from Chiang Mai, Mae Hong Son, Lampang and Khao Yai, in montane forest, Hala bala to 2,100 m.

ไก่ย่าน

🟣Aeschynanthus longiflorus (Blume) A. DC.

Epiphytic shrub, glabrous; leaves 3.7–17.5 cm long; inflorescence sessile, 2–5-flowered; bracteoles linear; calyx lobes free to base; lobes narrow, to 2 cm long; corolla red, cream inside, 4–9 cm long; lower lobe 6–12 mm, snot spreading or recurved; anterior filaments 3–5 cm long; style glandular pubescent to papillose or sparsely; capsule 20–57 cm; seeds 1–1.8 mm, with 1 appendage hair at both ends, 1.5–2.4 cm long. 

Dist. Peninsular Malaysia, Sumatra, Java and peninsular Thailand (Nakhon Sri Thammarat, Yala), in evergreen forest, 200–1,000 m. 

นมเมียหิน มะดาอาปี

🟣Aeschynanthus longicaulis Wall. ex R. Br.

Epiphytic shrub, pendulose, glabrous; leaves 6.5–12 cm long with marbled paler venation; inflorescence sessile, 1–3-flowered; calyx lobes free tobase; corolla yellow-green with with flushes of orange, purple or brown,  2–3 cm long, with tufted hairs inside near base; lower lobe 2.5–5.8 mm, not spreading or recurved; anterior filaments 2.3–2.7 cm long; style glandular pubescent; capsule 6–37 cm; seeds 1.6–2.2 mm; apical appendage hair 1, ca 2.23 cm long, hilar appendages several, 1–2.5 cm long. 

  ฮาลา บาลา

Dist. Myanmar, Peninsular Malaysia, SW and peninsular Thailand, in dry evergreen and evergreen forests, to ca 900 m.

🟣Aeschynanthus membranifolius (Costantin) D. J. Middleton 

Epiphytic shrub, pendulose, glabrous; leaves 3–12 cm long, pale green to reddish-green beneath, marbles; inflorescence sesile 1-flowered; calyx lobes united at base, lobes narrow; corolla yellow-green with red stripes in tube, tufted inside near to base, 2.5–3 cm long; lower lobe 3–5 mm, not spreading or recurved; anterior filaments 2–2.8 cm long; style glandular pubescent; capsule 18–22 cm; seeds ca 1.8 mm, warty, apical appendage hair 1, ca 1 cm long; hilar appendages ca 30, ca 2 cm long, appendages papillose.

Dist. Lower Laos, S Vietnam and SE Thailand (Sa Kaeo, Rayong, Chon Buri), in evergreen forest, 100–1,500 m.

🟣Aeschynanthus minutifolius D. J. Middleton

Epiphytic shrub, stem creeping with roots, sparsely puberulent; leaves thin, 1–4 cm long, apex rounded; inflorescence sesile 1-flowered; calyx lobes free to base, lobes narrow; flowers ca 2.5 cm long; lower lobe ca 7.5 mm, recurved, densely puberulent outside; anterior filaments ca 2 cm long; style glabrous; capsule not seen.

Dist. Endemic to Thailand, once recorded from Tak.

🟣Aeschynanthus parviflorus (D. Don) Spreng. 

Epiphytic shrub, pendulose, glabrous; leaves 3.5–20 cm long; inflorescence sesile, 1–7-flowered, bracteoles linear; calyx lobes united up to the middle, lobes narrow, 2–8.5 mm long; corolla red-orange, reddish hairy, with dark lines inside, 2.5–3.8 cm long; lower lobe 3.5–6.5 mm, not spreading or recurved; anterior filaments 1.7–3 cm long; style glabrous to glandular pubescent; capsule 16–38 cm; seeds 0.7–1.3 mm, sparsely warty, apical appendage hair 1, 1–3.5 cm long; hilar appendages 2, 1–2.7 cm long, appendages papillose.

Dist. India, Nepal, Bhutan, S China, Myanmar and most parts of Thailand except in the northeast, in dry evergreen and montane forests, 650–2,100 m.

🟣Aeschynanthus persimilis Craib 

Epiphytic shrub, sparsely to densely pubescent; leaves 0.7–5.3 cm long; inflorescence subsessile, 1–10-flowered; bracteoles linear; calyx lobes united near to base; lobes narrow, 1.5–3 cm long; corolla red-orange with dark lines inside, 2.4–3.8 cm long; lower lobe 3.5–6 mm, not spreading or recurved; anterior filaments 2.6–3.4 cm long; style glabrous or sparsely glandular pubescent; capsule 4–10.5 cm; seeds 1.6–2 mm, with 1 appendage hair at both ends, apical one 1.9–2.3 cm long; a hilar appendage 1.2–2 cm long, appendages papillose.

Dist. Endemic to N Thailand, in pine forest to 2,000 m.

🟣Aeschynanthus pulcher (Blume) G. Don 

Epiphytic shrub, stem rooting, glabrous to sparsely pubescent; leaves 1–6 cm long, often purple; inflorescence sessile or with peduncle to 1 cm, 1–2-flowered; calyx lobes united near to apex, 1–3 cm long, shortly lobes or nearly truncate apex; corolla red-orange, pubescent outside, 4–6.5 cm long; lower lobe 3.5–6 mm, spreading or not; anterior filaments 3–4.5 cm long; style densely pubescent; capsule 20–40 cm; seeds 0.6–1 mm, with 1 appendage hair at both ends, apical one 7–8 mm long; a hilar appendage 6–9 cm long.

Dist. Vietnam, Peninsular Malaysia, Sumatra, Java and lower peninsular Thailand (Yala, Pattani, Narathiwat), in evergreen and montane forests, to 2,000 m.

หงอนไก่แดง

🟣Aeschynanthus rhododendron Ridl. 

Hala bala

Epiphytic shrub, erect, glabrous; leaves 2–13 cm long; inflorescence sessile, 1–2-flowered; bracteoles linear; calyx lobes united above the middle, 1.5–6.5 cm long; corolla red, with dark pathches inside, 5.4–10 cm long; lower lobe 1–2 cm, spreading or recurved; stamens included, anterior filaments 3.2–4 cm long; style glabrous; capsule 10–22 cm; seeds 0.8–1.5 mm, with 1 short and stout appendage hair at both ends, ca 1 mm long.

Dist. Peninsular Malaysia, Sumatra and lower peninsular Thailand (Yala), in montane forest, 1,400–1,550 m.

ไก่เรียว

🟣Aeschynanthus lineatus Craib

ทิ้งทองหู ทิ้งทองหู,นมเมีย

🟣Aeschynanthus radicans Jack

Epiphytic shrub, sparsely pubescent; leaves broad elliptic, 1–5 cm long, pubescent beneath; inflorescence sessile or peduncle short, mostly 1-flowered or to 3-flowered; calyx lobes united above the middle, 1.3–2 cm long; corolla red, with yellow pathches inside, pubescent, 4.7–5.8 cm long; lower lobe 7–10 mm, slightly spreading or not; anterior filaments 2.2–2.4 cm long; style densely puberulent; capsule 19–35 cm; seeds 0.8–0.9 mm, with 1 appendage hair at both ends, apical one 7–8 mm long; a hilar appendage 6–8 cm long.

Dist. Peninsular Malaysia, Sumatra, Java, Borneo and peninsular Thailand, in evergreen forest, 100–900 m.

ลูกไก่

🟣Aeschynanthus hosseusii Pellegr.

Epiphytic shrub, pendulose, glabrous; leaves 3.5–17 cm long; inflorescence sessile, 1–5-flowered; calyx lobes united at base; corolla red with dark lines, 5.2–6.2 cm long; lower lobe 6.5–11 mm, not recurved; anterior filaments ca 3 cm long; style glandular pubescent; capsule 25–50 cm; seeds ca 1 mm, apical appendage hair 1, 1.4–2.3 cm long, hilar appendages 2, 1.3–2.2 cm long.

Dist. Endemic to N Thailand, recorded from Chiang Mai, Lampang, Tak and Phitsanulok, in dry evergreen and montane forests, 800–1,700 m.

ว่านไก่แดง

🟣Aeschynanthus andersonii C. B. Clarke

Aeschynanthus andersonii C. B. Clarke ว่านไก่แดง

Epiphytic shrub, pubescent; leaves 0.5–4 cm long; inflorescence 1–7-flowered, peduncle 0.8–1 cm; calyx lobes free to base; corolla red-orange, 1.8–2.5 cm long, pubescent inside at base,lateral lobes recurved, lower lobe 7–8 mm; anterior filaments 1.2–2.4 cm long; style glandular pubescent; capsule 3.8–10 cm; seeds 1.5–2 mm, with 1 appendage hair at both ends, 1.5–2.5 mm long. 

Dist. Myanmar, S China and northern Thailand (Chiang Mai, Mae Hong Son) in montane forest, 1,400–1,900 m.

ว่านไก่โต้ง 

🟣Aeschynanthus speciosus Hook.

Epiphytic shrub, pendulose, glabrous; leaves in whorls of 3–6, 3.8–15 cm long; inflorescence sessile, 1–4-flowered; calyx lobes free to base, 6–2.3 cm long; corolla red-orange, with dark lines inside, 5.5–12 cm long; lower lobe 0.7–1.5 cm, spreading; anterior filaments to 4 cm long; style glandular pubescent; capsule 20–45 cm; seeds 0.9–1.3 mm, warty; with 1 appendage hair at both ends, 1.5–2.2 mm long.

Dist. Peninsular Malaysia, Sumatra, Java, Borneo and peninsular Thailand (Trang, Pattani, Narathiwat), open areas to 1,200 m.

🟣Aeschynanthus superbus C. B. Clarke

Epiphytic shrub, pendulose, glabrous; leaves 8–22 cm long; inflorescence, 5–15-flowered, peduncle 1–4 cm; calyx lobes free to base, 1.4–4 cm long; corolla red, with dark lines,5.5–8.5 cm long; lower lobe 1–1.6 cm, spreading and recurved; anterior filaments 3.7–4 cm long; style glandular pubescent; capsule 32–50 cm; seeds 0.8–1 mm, warty; with 1 appendage hair at both ends, 4.5–7.5 mm long.

Dist. India, Bhutan, S China, upper Myanmar and N Thailand (Chiang Mai, Nan), in montane forest, 900–1,700 m.

ไก่ดำ

🟣Aeschynanthus stenophyllus Ridl.

Hala bala

ไก่แดง

🟣Aeschynanthus sp.

Hala bala

Kaisupeea

Kaisupeea is a genus of flowering plants belonging to the family Gesneriaceae.

Its native range is Indo-China. It is found in Myanmar and Thailand.

The genus name of Kaisupeea is in honour of Supee Saksuwan Larsen (b. 1939) and her husband Kai Larsen (1926–2012), a Danish botanist. it was first described and published in Nordic J. Bot. Vol.21 on page 116 in 2001.

Known species

edit

According to Kew:

• Kaisupeea cyanea B.L.Burtt
• Kaisupeea herbacea (C.B.Clarke) B.L.Burtt
• Kaisupeea orthocarpa B.L.Burtt

🔴Kaisupeea herbacea (C. B. Clarke) B. L. Burtt

แก้วไกรลาศ

The native range of this species is Myanmar. It grows primarily in the wet tropical biome.

🔴Kaisupeea cyanea B. L. Burtt

แก้วไกรลาศดอกม่วง

🔴Kaisupeea sp.

แก้วไกรลาสดอกม่วง Kaisupeea sp. (Gesneriaceae)  พืชวงศ์ชาฤๅษีขึ้นบนหินปูน ป่าดิบชื้นพังงา ชื่อสกุลตั้งเพื่อเป็นเกียรติแก่ Prof. Kai Larsen และภรรยาชาวไทย อาจารย์ Supee Saksuwan Larsen ซึ่งท่านทั้งสองได้ทำการศึกษาและตีพิมพ์ผลงานเกี่ยวกับพรรณไม้ไทยเป็นจำนวนมาก Prof. Kai Larsen ยังเป็นอีกผู้หนึ่งที่ร่วมก่อตั้งโครงการพรรณพฤกษชาติประเทศไทย (Flora of Thailand) 

: ทีมสำรวจพรรณไม้ภาคใต้l

🔴Kaisupeea orthocarpa B. L. Burtt

แก้วไกรลาศน้อย

Petrocosmea

Petrocosmea is a genus of the family Gesneriaceae, the African violet family. Many of the species within this genus are endemic to high-elevation areas in Western China,^[2]although some are native to other parts of Asia. including north-central and southern China, Indochina, and the eastern Himalayas.It is a rosette-forming genus that generally grows on wet mossy rocks or forests.

ขาวกำมะหยี่ จอกหิน ดอกขาว

🔵Petrocosmea kerrii Craib

ไม้ล้มลุกขึ้นตามซอกเขาหินปูนบริเวณอ่างขาง จังหวัดเชียงใหม่ ตีพิมพ์เป็นพืชชนิดใหม่ของโลกในวารสารของสวนพฤกษศาสตร์คิว Bull. Misc. Inform. Kew 1918(10): 365. 1918. ขึ้นบนก้อนหินที่ชื้น ลำต้นสั้น ใบมีขนสั้นนุ่นหนาแน่น กลีบดอกโคนเชื่อมกันเป็นหลอด ปลายแยกเป็น 5 แฉก 3 แฉกล่างสีขาว 2 แฉกบนสีขาวและมีแต้มสีเหลืองตรงกลางระหว่างแฉก มีเขตกระจายพันธุ์ที่เมียนมาตอนเหนือ จีนตอนใต้ และตอนเหนือของไทย

ขอขอบคุณ ดร. David Middleton สำหรับชื่อพฤกษศาสตร์

* ทีมสำรวจพรรณไม้ภาคเหนือ

ทวิชาติ  ,ม่วงสอดสี

🔵Petrocosmea bicolor D. J. Middleton & Triboun

ไม้ล้มลุกขึ้นตามซอกเขาหินปูนบริเวณอ่างขาง จังหวัดเชียงใหม่ ตีพิมพ์เป็นพืชชนิดใหม่ของโลกในวารสาร Thai Forest Bull., Bot. 38: 42 (-44; figs.). 2010. ลำต้นสั้น ช่อดอกและกลีบเลี้ยงมีขนตั้งหนาแน่น กลีบดอกโคนเชื่อมกันเป็นหลอด ปลายแยกเป็น 5 แฉก 3 แฉกล่างสีม่วง 2 แฉกบนสีขาว ข้อมูล ณ ปัจจุบันเป็นพรรณไม้ถิ่นเดียว (endemic) ของไทย

ขอขอบคุณ ดร. David Middleton สำหรับชื่อพฤกษศาสตร์

* ทีมสำรวจพรรณไม้ภาคเหนือ

ม่วงกำมะหยี่ นรีรัตน์

🔵Petrocosmea pubescens D. J. Middleton & Triboun (Gesneriaceae)

ไม้ล้มลุกขึ้นตามซอกเขาหินปูนบริเวณอ่างขาง จังหวัดเชียงใหม่ ตีพิมพ์เป็นพืชชนิดใหม่ของโลกในวารสาร Thai Forest Bull., Bot. 38: 44 (-47; figs.). 2010. ลำต้นสั้น ใบรูปก้นปิด ก้านใบและแผ่นใบมีขนหนาแน่น กลีบเลี้ยงมีขนหนาแน่น กลีบดอกสีม่วง โคนเชื่อมกันเป็นหลอด ปลายแยกเป็น 5 แฉก ข้อมูล ณ ปัจจุบันเป็นพรรณไม้ถิ่นเดียว (endemic) ของไทย

ขอขอบคุณ ดร. David Middleton สำหรับชื่อพฤกษศาสตร์

* ทีมสำรวจพรรณไม้ภาคเหนือ

Somrania

Somrania is a genus of flowering plants belonging to the family Gesneriaceae.

		Somrania
Scientific classification
Kingdom:	Plantae
Clade:	Tracheophytes
Clade:	Angiosperms
Clade:	Eudicots
Clade:	Asterids
Order:	Lamiales
Family:	Gesneriaceae
Genus:	Somrania D.J.Middleton

It is native to Thailand.

The genus name of Somrania is in honour of Somran Suddee (fl. 1998),a Thai plant collector and botanist who worked at the Forest Herbarium in Bangkok in Thailand. It was first described and published in Thai Forest Bull., Bot. Vol.40 on page 10 in 2012.

According to Kew:

• Somrania albiflora D.J.Middleton
• Somrania flavida D.J.Middleton & Triboun
• Somrania lineata D.J.Middleton & Triboun

🟠Somrania albiflora D. J. Middleton

ขาวพรหมจรรย์

🟠Somrania lineata D. J. Middleton & Triboun

ปรัศว์สีตาล

ไม้ล้มลุก สูงประมาณ 1.5 ซม ใบเดี่ยว เรียงตรงกันข้าม รูปไข่ ปลายมน โคนมนหรือเป็นรูปหัวใจ ขอบหยักมน แผ่นใบปกคลุมด้วยขนรูปเข็มและขนต่อมทั้งสองด้าน ช่อดอกแบบช่อดอกก้านโดด ยาว 6-12 ซม วงกลีบเลี้ยงสีเขียว วงกลีบดอกเชื่อมเป็นหลอด ปลายแยกเป็น 5 กลีบ สีขาว กลีบกลางล่าง มีเส้นสีน้ำตาลแกมส้ม 2 เส้น 

นิเวศวิทยาและการกระจายพันธุ์ พบตามเขาหินปูนชื้น ที่ความสูงถึง 100 เมตร จากระดับทะเล ที่อำเภอเมือง จังหวัดพังงา เป็นพืชถิ่นเดียวของไทย 

ชื่อสกุล Somrania ตั้งเพื่อเป็นเกียรติให้ ดร.สมราน สุดดี นักพฤกษศาสตร์ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช 

ที่มาของข้อมูล: #โครงการวิจัยความหลากหลายของพันธุ์พืชในระบบนิเวศเขาหินปูนประเทศไทย

เอกสารอ้างอิง:

Middleton, D.J. and Triboun, P. (2012). Somrania, a new genus of Gesneriaceae from Thailand. Thai For. Bull. (Bot.) 40: 9-13. 2012.

🟠Somrania flavida D. J. Middleton & Triboun

 ปรัศว์สมราน

A new species of Somrania (Gesneriaceae) from Thailand

Authors: Middleton, David J.; Triboun, Pramote 

Publication: Gardens' Bulletin Singapore 

Year: 2013 

Genera: Somrania 

Abstract

The new species Somrania flavida D.J.Middleton & Triboun, from Khao Sok National Park in Surat Thani Province, Thailand, is described. It is the third species in this genus which is restricted to karst limestone habitats in Thailand. A key to the species of Somrania is provided.

สกุล Somrania D.J.Middleton สกุลพืชถิ่นเดียวของไทย มี 3 ชนิด อีก 2 ชนิด ดอกขนาดใหญ่กว่า คือ S. lineataD.J.Middleton & Triboun พบที่พังงา กลีบดอกด้านในมีปื้นสีเหลืองอมน้ำตาล 2 แนว และ S. flavida D.J.Middleton & Triboun พบที่สุราษฎร์ธานี ปื้นสีเหลือง ก้านใบสั้นกว่า ชื่อสกุลตั้งตามชื่อดร.สมราน สุดดี นักพฤกษศาสตร์กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช

Ridleyandra

Ridleyandra is a genus of flowering plants belonging to the family Gesneriaceae

Its native range is Thailand to western Malesia. It is found in Borneo, Malaya and Thailand.^[1]

The genus name of Ridleyandra is in honour of Henry Nicholas Ridley (1855–1956), an English botanist, geologist and naturalist who lived much of his life in Singapore. He was instrumental in promoting rubber trees in the Malay Peninsula.^[2] It was first described and published in Beitr. Biol. Pflanzen Vol.70 on page 171 (written in 1997–1998) publ. 1998

Ridleyandra flammea (Ridl.) A. Weber

แดงสุริยา

ภาพจากหนังสือ "พรรณไม้ในป่าฮาลา-บาลา"

Ridleyandra latisepala (Ridl.) A.Weber

ปรกธรณี

Hala bala

Tetraphyllum

Tetraphyllum is a genus of flowering plants belonging to the family Gesneriaceae. As of April 2021, there was no consensus as to whether the correct scientific name for the genus is Tetraphyllum or Tetraphylloides, some sources using the former and some the latter.

Its native range is Eastern Himalaya to Indo-China.

Tetraphyllum roseum stapf

จตุบาท

Sinningiah

Sinningia /sɪˈnɪndʒiə/is a genus of flowering plants in the family Gesneriaceae. It is named after Wilhelm Sinning (1792–1874), a gardener of the Botanische Gärten der Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn.There are about 65 species of tuberousherbaceous perennials, all occurring in Central and South America, with the greatest concentration of species occurring in southern Brazil.

The best-known species, Sinningia speciosa, was originally introduced in cultivation as Gloxinia speciosa and is still commonly known to gardeners and in the horticultural trade as "gloxinia", although this is now considered incorrect. The true genus Gloxinia is distinguished by having scaly rhizomes rather than tubers.

Sinningia speciosa (Lodd.) Hiern

ดอกกำมะหยี่ ดอกสักกะหลาด

Cyrtandra

Cyrtandra (Neo-Latin, from Greek κυρτός, kyrtós, "curved", and ἀνήρ, anḗr, "male", in reference to their prominently curved stamens)is a genus of flowering plants containing about 600 species with more being discovered often,and is thus the largest genus in the family Gesneriaceae. These plants are native to Southeast Asia, Australia, and the Pacific Islands, with the centre of diversity in Southeast Asia and the Malesian region. The genus is common, but many species within it are very rare, localized, and endangered endemic plants. 

The species can be difficult to identify because they are highly polymorphic and because they readily hybridize with each other.The plants may be small herbs, vines, shrubs, epiphytes, or trees. The genus is characterized in part by having two stamens, and most species have white flowers, with a few red-, orange-, yellow-, and pink-flowered species known. Almost all species live in rainforest habitats.

Cyrtandra wallichii (c.b.clarke) b.l.burtt

กาบแก้ว,บลือมอ

Hala Bala

Cyrtandra pilipes A. Camus

ดอกหางแรด หญ้ายูง

Cyrtandra gimlettei Ridl.

ดาดกำไล ผักนมกำไล

Cyrtandra cupulata Ridl.

ตามดงถ้วย

ตะโปเละ๊ ไมน์,ตามดง ถ ว้ ย

Cyrtandra patula Ridl.

ดาดประทุน

Cyrtandra dispar DC.

ดาดวลัย พญาแสน

ไม้พุ่ม เมื่ออ่อนลำต้นเรียบและมีขนสั้นหนาแน่น เมื่อแก่มีสีน้ำตาลและแตก ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม แต่ใบที่อยู่ ตรงข้ามแต่ละคู่มักลดรูปเหลือเป็นเกล็ดสลับกัน ดูคล้ายเรียงสลับระนาบเดียว แผ่นใบรูปรี รูปรีแคบ หรือรูป ไข่กลับ ช่อดอกแบบช่อกระจุก มักออกตามซอกใบที่ลดรูปเป็นเกล็ดเหนือรอยแผลใบ มักออกเป็นคู่ ดอกสีขาว หรือสีชมพูอ่อน มักมีแถบสีชมพูอมม่วงยาวตั้งแต่ในหลอดกลีบดอกจนถึงแฉกล่าง ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึง หลายเมล็ด ค่อนข้างแข็ง รูปทรงรีหรือทรงรีแคบ สีน้ำตาล มีกลีบเลี้ยงและก้านยอดเกสรเพศเมียติดทน เมล็ด ขนาดเล็ก มีจำนวนมาก

   ดาดวลัยมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทย ทางภาคใต้ พบตามป่าดิบที่ชื้นและค่อนข้างร่ม ที่สูงจาก ระดับทะเล ๑๐๐-๘๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเดือน มิถุนายนถึงสิงหาคม ในต่างประเทศพบที่มาเลเซีย.

Cyrtandra cupulata Ridl.

ตามดงถ้วย ผักกาดป่า 

ตะโปเล๊ะไมน์ (มลายู-ปัตตานี)

เป็นไม้พุ่ม สูง ๑-๑.๓ ม. ลำต้นตั้งตรง แตกกิ่งน้อย ส่วนที่อ่อนและตามซอกใบมักมีขนสีน้ำตาลหนาแน่น

 ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปรี รูปไข่กลับ หรือรูปไข่กลับแคบ กว้าง ๔-๑๓ ซม. ยาว ๑๐-๑๖ ซม. ปลายเรียวแหลม โคนรูปลิ่มแคบหรือสอบแคบเป็นครีบตั้ง ขอบจักบางครั้งที่ปลายจักมีขนเป็นตะขอ แผ่นใบด้านบนสีเขียวเข้มเป็นมัน เส้นแขนงใบข้างละ ๘-๑๒ เส้น ก้านใบยาว ๑-๔ ซม. หรือสั้นมาก โคนก้านมีขนหนาแน่น

Cyrtandra gimlettii ridl.

โหมหินใบมน

Cyrtandra lanceolata ridl.

โหมหินใบแหลม

Cyrtandra wallichii (C. B. Clarke) B. L. Burtt

 ประโยธรา กาบแก้ว บลือมอ

Cyrtandra pendula Blume

ผักโหมหิน

Cyrtandromoea

Cyrtandromoea is a genus of flowering plants belonging to the family Phrymaceae.^[1]For a considerable time, the family placement of the genus remained uncertain; it was placed in either Gesneriaceae or Scrophulariaceae. A molecular phylogenetic study published in 2019 showed that it belonged in Phrymaceae.

Its native range is Southern Central China to Indo-China and Western Malesia.

Cyrtandromoea grandiflora C. B. Clarke 

ผักนมหิน

ผักนมหิน ช้องแก้ว ระฆังดอย Cyrtandromoea grandiflora C. B. Clarke (Gesneriaceae) จากอำเภอท่าสองยาง จังหวัดตาก ไม้พุ่ม ใบเรียงตรงข้าม กลีบเลี้ยงและกลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอด กลีบเลี้ยงสีเขียว กลีบดอกสีขาว กลีบปากมีแถบสีเหลือง

* ทีมสำรวจพรรณไม้ภาคเหนือ

Cyrtandromoea subsessilis (Miq.) B.L.Burtt

ลำต้น ใบ ก้านดอก และกลีบเลี้ยงมีขนสั้นนุ่ม ช่อดอกมี 1–2 ดอก พบทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ กาญจนบุรี และภาคใต้

Cyrtandromoea grandis Ridl.

ช้าสามแก้ว  ผักนมหินใต้

ลำต้นและใบเกลี้ยง กลีบเลี้ยงมักมีสีแดง ช่อดอกออกใกล้โคนต้น พบทางภาคใต้ตอนล่าง

ไม้ล้มลุกหลายปี ลำต้นตอนล่างค่อนข้างแข็ง ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปขอบขนาน ช่อดอกแบบช่อกระจุก ออกบริเวณลำต้นตอนล่าง ดอกสีขาว ผลแบบผลแห้งแตกกลางพู รูปทรงกลม มีกลีบเลี้ยงติดทนและขยายใหญ่หุ้มที่โคน รูปคนโท เมล็ดรูปทรงรี ขนาดเล็ก มีจำนวนมาก

ช้าสามแก้วชนิดนี่เป็นไม้ล้มลุกหลายปี ลำต้นตั้ง เป็นสี่เหลี่ยม ตอนล่างค่อนข้างแข็ง สูง ๑-๓ ม. มักไม่แตกกิ่ง เกลี้ยง

 ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปขอบขนาน กว้าง ๕-๑๒ ซม. ยาว ๒๐-๓๐ ซม. ปลายและโคนเรียวแหลมขอบจักฟันเลื่อยตื้น ๆ แต่ละจักมีรยางค์แข็งสั้น ๆ ยื่นออกมาจากปลาย แผ่นใบเกลี้ยงทั้ง ๒ ด้าน เส้นแขนงใบข้างละ ๗-๑๒ เส้น ก้านใบยาว ๒-๕ ซม. เกือบเกลี้ยง

Damrongia

Damrongia is a genus of flowering plants in the Gesneriad family, centered in Thailand and found in southern China, Southeast Asia, and Sumatra. Species were reassigned to it in 2016 in a revision of Loxocarpinae.

Damrongia fulva (Barnett) D. J. Middleton & A. Weber

ดาดห้อย ดาดหอย

ดาดห้อยชนิดนี้เป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย มีเขตการกระจายพันธุ์ทางภาคใต้ พบตามหน้าผาหินปูน ที่สูงจากระดับทะเล ๕๐-๒๐๐ ม. ออกดอกเดือนกรกฎาคม ถึงตุลาคม เป็นผลเดือนกันยายนถึงธันวาคม
     ชื่อสกุลตั้งเพื่อเทิดพระเกียรติสมเด็จพระเจ้า บรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ (พระองค์เจ้า ดิศวรกุมาร, พ.ศ. ๒๔๐๕-๒๔๘๖).

Damrongia cyanantha Triboun

ผักกาดหินคลองลาน

พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคเหนือตอนล่างที่คลองลาน จังหวัดกำแพงเพชร ขึ้นบนโขดหินริมลำธารในป่าดิบแล้ง ความสูงประมาณ 300 เมตร 

ผักกาดหินคลองลาน: ใบเรียงเป็นกระจุก โคนเบี้ยว ช่อดอกแบบช่อซี่ร่ม ใบประดับรูปหัวใจกว้าง กลีบเลี้ยงกลีบบนเชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็นแฉกตื้น ๆ 3 แฉก กลีบล่าง 2 กลีบ ดอกรูปแตร

Damrongia trisepala (Barnett) D. J.

Middleton & A. Weber

ผักกาดหินจันทบูร

ประดับหิน

จากเขาพระบาท อุทยานแห่งชาติเขาคิชฌกูฏ จันทบุรี ชื่อสกุล Damrongia ตั้งให้เป็นเกียรติแก่สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ

Damrongia purpureolineata Kerr ex Craib

เศวตฉัตร

Corytoplectus

Corytoplectus is a genus in the plant family Gesneriaceae. Plants from Corytoplectusare found in Bolivia, Brazil North, Colombia, Ecuador, Guyana, southwestern Mexico, Peru, Venezuela,in the cloud-forests of the high cordillera.The genus contains c. 12 species. The genus differs from the closely related Alloplectus in having an erect umbellate inflorescence and berries. The type species is C. capitatus.

Corytoplectus schlimii (Planch. & Linden) Wiehler.

ใบกำมะหยี่ ระฆังทอง

Nemantanthus

Nematanthus is a genus of flowering plants in the family Gesneriaceae. All of its species are endemic to Brazil.Compared to other gesneriads, Nematanthus has leaves that are small, succulent, and hard-surfaced. The plant has a trailing, branching, and spreading habit; it is generally an epiphyte in nature and a hanging-basket plant in cultivation. The flower has fused petals. In some species, the flower has a "pouch" at the bottom. The fancied resemblance of such flowers to a goldfish gives these plants the common name goldfish plant or guppy plant.

Nematanthus wettsteinii (Fritsch) H. E.

Moore

ปลาทอง

Lysinotus

Lysionotus is a genus of flowering plants in the family Gesneriaceae (subfamily Didymocarpoideae, tribe Trichosporeae).It occurs in the Himalayas, China, Japan, and Southeast Asia.The genus was described by David Don in 1822.

Lysinotus serratus D. Don

มณีจันทร์

 Chrysothemis

Chrysothemis is a genus of flowering plants in the family Gesneriaceae. It includes nine species native to the tropical Americas, ranging from southern Mexico and Cuba through Central America and northern South America to central Brazi

Chrysothemis pulchella (Donn ex Sims) Decne

ระฆังทอง

Monophyllaea

Monophyllaea is a genus of plants in the family Gesneriaceae.All the species only have one leaf.

Monophyllaea species are perennial or annual monocarpic herbs (they flower once and then die). The (usually) single stem is fleshy, and most often bears a large single leaf. This is a “macrocotyledon”, the enlarged form of one of the two original cotyledons emerging from the seed. Some species are occasionally caulescent with 3-4 leaves. It is distributed widely in Malesia (from Sumatra to New Guinea and from S. Thailand and Luzon to Java), and grows predominantly on limestone rocks, in shady forests, at cave entrances and below rocks.

With regard to its unifoliate habit (the macrocotyledon reaching a length of 1m in some species) and inflorescence architecture, Monophyllaea is one of the most peculiar genera of Gesneriaceae. Of particular interest is M. singularis(Borneo), with the flowers emerging from the stem, technically the “hypocotyl”, and the midrib of the single leaf/macrocotyldedon (Weber 1987, 1990, Imaichi & al. 2001). In three species (M. caulescens, M. ramosa and M. elongata), several leaves are produced which copy the macrocotyledon in size and shape.

ขาเขียด

Monophyllaea horsfieldii R.Br.